Οι ανάγκες παραμένουν ίδιες: καλή παρέα, φαγητό, κρασί.
Ποια είναι τα σχέδια σου για το βράδυ του Σαββάτου; Πιθανώς να έχεις σχεδιάσει μια έξοδο με την παρέα σου όπου θα συνδυάσετε φαγητό και ποτό. Τι κι αν σου πω πως τα σχέδια σου δεν απέχουν από τα σχέδια μιας αντίστοιχης παρέας στην αρχαία Ελλάδα; Ακόμα και αν σου φαίνεται παράξενο, κι όμως, οι αρχαίοι Έλληνες περνούσαν σημαντικό χρόνο στα καπηλειά, αυτό που εμείς σήμερα θα ονομάζαμε «ταβέρνα». Τα καπηλειά στην αρχαία Ελλάδα, αρχικά, ήταν μαγαζιά στα οποία έβρισκαν κρασί, ξίδι και είδη πρώτης ανάγκης. Η λέξη «κάπηλος» σημαίνει μικροπωλητής. Σταδιακά, τα καπηλειά κατέληξαν ως μέρη οινοποσίας και μέρη συγκέντρωσης μεγάλου μέρους των πολιτών. Γραπτές μαρτυρίες, που θέλουν τα καπηλειά ως κοινωνικό πια θεσμό, βρίσκουμε και στα έργα του Αριστοφάνη αλλά και σε δικανικούς λόγους.
Ποιοι σύχναζαν στα καπηλειά;
Στα καπηλειά στην αρχαία Ελλάδα κυρίως σύχναζαν άτομα που ανήκαν στην εργατική τάξη. Η αριστοκρατία προτιμούσε να διοργανώνει συμπόσια σε ιδιωτικούς χώρους για να γιορτάσει ένα ορισμένο γεγονός, λόγου χάρη, μια νίκη σε κάποιον ποιητικό διαγωνισμό. Στα καπηλειά δεν ήταν απίθανο να βρεις σκλάβους, αλλά και γυναίκες, η παρουσία των οποίων θα συζητηθεί στη συνέχεια. Στον Πειραιά και στην Κόρινθο, μάλιστα, έβρισκες πολλά καπηλειά τα οποία επισκέπτονταν ξένοι, οι οποίοι είχαν φτάσει εκεί για εμπορικούς σκοπούς.
Τα μυστικά του πηγαδιού
Παρόλο που οι ιστορικοί κάνουν λόγο για πλήθος καπηλειών στις ελληνικές δημοκρατικές πόλεις, οι αρχαιολόγοι δεν έχουν ανταποκριθεί με πλήθος ευρημάτων που να αποδεικνύουν την ύπαρξη τους. Μόλις κατά την δεκαετία του ’70, ο Αμερικανός αρχαιολόγος Τ Λέσλι Σιρ Τζούνιορ, μελετώντας την αρχαία αγορά, βρήκε σε ένα πηγάδι πολλά αγγεία οίνου, σκεύη κουζίνας και υπολείμματα τροφίμων. Ήταν τόσα πολλά που δεν θα μπορούσαν να είναι οικιακό απόθεμα, άρα, υπέθεσαν πως εκεί στεγαζόταν ένα καπηλειό. Ανάλογα ήταν και τα ευρήματα στην Κόρινθο. Ένα υπόγειο σύστημα ύδρευσης που συνέδεε μια ντουζίνα από πηγάδια που ανήκαν σε καταστήματα και μεγάλος αριθμός κύπελων και αμφορέων. Αξίζει να σημειωθεί πως στα ευρήματα ήταν και μέρη από όργανα μουσικής, όπως ο αυλός. Με τα αυτό τον τρόπο, συνειδητοποιούμε πως τα καπηλειά είχαν και τον ρόλο της διασκέδασης.
Το μενού του καπηλειού
Τα καπηλειά στην αρχαία Ελλάδα σέρβιραν κρασί και φαγητό στους θαμώνες. Είναι γνωστό πως οι αρχαίοι Έλληνες κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες κρασιού. Το κρασί της αρχαίας Ελλάδας, ωστόσο, έχει διαφορά με το σημερινό. Τότε, είχε μεγάλη περιεκτικότητα σε αλκοόλ, με αποτέλεσμα να είναι και πιο δυνατό. Έχεις παρατηρήσει, πως ενώ η αρχαία ονομασία του είναι «οίνος», σήμερα το λέμε κρασί; Το κρασί προέρχεται από το ρήμα «κεράννυμι» που σημαίνει αναμειγνύω. Ποια είναι η σύνδεση τους; Οι αρχαίοι Έλληνες έπιναν πάντα το κρασί τους με νερό. Μόνο στις γιορτές προς τιμήν του θεού Διόνυσου έπιναν σκέτο κρασί.
Το κρασί το αποθήκευαν στους γνωστούς μας αμφορείς, οι οποίοι είχαν και άλλο σχήμα ανάλογα με την προέλευση τους. Ο οινοχόος μετάγγιζε το κρασί στον κρατήρα, ο οποίος περιείχε και ψυκτήρα για να το διατηρεί δροσερό. Ύστερα το σέρβιραν σε ποτήρια – κύπελα, όπως ο κύλιξ και ο κάνθαρος.
Τι τσιμπούσαν στα καπηλειά στην αρχαία Ελλάδα; Η ομοιότητα με το σήμερα θα σε εκπλήξει. Γνωρίζουμε πως είχαν συνοδευτικά με το κρασί, τα τραγήματα. Στο περίφημο πηγάδι, που αναφέραμε προηγουμένως, βρέθηκε πλήθος οστών από διάφορα ζώα, όπως πρόβατα, αγελάδες και κατσίκες, ψαροκόκαλα και όστρακα. Τα οστά ήταν τόσο πολλά που οι ερευνητές δεν αποκλείουν να υπήρχε κάποιο κρεοπωλείο κοντά που είχε πετάξει εκεί τα σκουπίδια του.
Η φήμη των καπηλειών
Τα καπηλειά στην αρχαία Ελλάδα δεν είχαν και την καλύτερη φήμη. Ο Περικλής με ένα διάταγμα του αποπειράθηκε να αναστείλει τη λειτουργία τους, αλλά δεν εγκρίθηκε από τους δημογέροντες. Κάτι τέτοιο θα δυσαρεστούσε τους πολίτες που είχαν το καπηλειό ως μέρος χαλάρωσης και διασκέδασης, ενώ θα επηρέαζε αρνητικά και την οικονομία της αρχαίας Αθήνας. Ο Πεισίστρατος ήταν εκείνος που πρώτος είχε συνειδητοποιήσει τη σημασία του καπηλειού για την ευχαρίστηση του πολίτη. Το είχε χρησιμοποιήσει, θα έλεγε κανείς, με πολιτική σκοπιμότητα, αφού είχε επιβάλει σκληρή εργασία στους πολίτες. Έξυπνα έβαλε εταίρες να σερβίρουν τους πελάτες, οι οποίες χόρευαν και τραγουδούσαν. Το γεγονός αυτό μαζί με τα τυχερά παιχνίδια και τους συχνούς καβγάδες μεταξύ των θαμώνων συνέβαλε στην σκοτεινή φήμη, που υπάρχει ακόμα και σήμερα.
Τα καπηλειά ανά τους αιώνες αλλάζουν ελαφρώς μορφή, χωρίς όμως να χάνουν την ουσία τους. Επιβιώνουν και στην αρχαία Ρώμη, κατά τον Μεσαίωνα μετατρέπονται σε πανδοχεία, σήμερα έχουμε την ταβέρνα, ένας αγαπημένος ελληνικός θεσμός. Και ποια η διαφορά με την αρχαία Ελλάδα; Οι ανάγκες παραμένουν ίδιες: καλή παρέα, φαγητό, κρασί για ένα διάλειμμα από την κούραση της καθημερινότητας.
Στα καπηλειά στην αρχαία Ελλάδα κυρίως σύχναζαν άτομα που ανήκαν στην εργατική τάξη. Η αριστοκρατία προτιμούσε να διοργανώνει συμπόσια σε ιδιωτικούς χώρους για να γιορτάσει ένα ορισμένο γεγονός, λόγου χάρη, μια νίκη σε κάποιον ποιητικό διαγωνισμό. Στα καπηλειά δεν ήταν απίθανο να βρεις σκλάβους, αλλά και γυναίκες, η παρουσία των οποίων θα συζητηθεί στη συνέχεια. Στον Πειραιά και στην Κόρινθο, μάλιστα, έβρισκες πολλά καπηλειά τα οποία επισκέπτονταν ξένοι, οι οποίοι είχαν φτάσει εκεί για εμπορικούς σκοπούς.
Τα μυστικά του πηγαδιού
Παρόλο που οι ιστορικοί κάνουν λόγο για πλήθος καπηλειών στις ελληνικές δημοκρατικές πόλεις, οι αρχαιολόγοι δεν έχουν ανταποκριθεί με πλήθος ευρημάτων που να αποδεικνύουν την ύπαρξη τους. Μόλις κατά την δεκαετία του ’70, ο Αμερικανός αρχαιολόγος Τ Λέσλι Σιρ Τζούνιορ, μελετώντας την αρχαία αγορά, βρήκε σε ένα πηγάδι πολλά αγγεία οίνου, σκεύη κουζίνας και υπολείμματα τροφίμων. Ήταν τόσα πολλά που δεν θα μπορούσαν να είναι οικιακό απόθεμα, άρα, υπέθεσαν πως εκεί στεγαζόταν ένα καπηλειό. Ανάλογα ήταν και τα ευρήματα στην Κόρινθο. Ένα υπόγειο σύστημα ύδρευσης που συνέδεε μια ντουζίνα από πηγάδια που ανήκαν σε καταστήματα και μεγάλος αριθμός κύπελων και αμφορέων. Αξίζει να σημειωθεί πως στα ευρήματα ήταν και μέρη από όργανα μουσικής, όπως ο αυλός. Με τα αυτό τον τρόπο, συνειδητοποιούμε πως τα καπηλειά είχαν και τον ρόλο της διασκέδασης.
Τα καπηλειά στην αρχαία Ελλάδα σέρβιραν κρασί και φαγητό στους θαμώνες. Είναι γνωστό πως οι αρχαίοι Έλληνες κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες κρασιού. Το κρασί της αρχαίας Ελλάδας, ωστόσο, έχει διαφορά με το σημερινό. Τότε, είχε μεγάλη περιεκτικότητα σε αλκοόλ, με αποτέλεσμα να είναι και πιο δυνατό. Έχεις παρατηρήσει, πως ενώ η αρχαία ονομασία του είναι «οίνος», σήμερα το λέμε κρασί; Το κρασί προέρχεται από το ρήμα «κεράννυμι» που σημαίνει αναμειγνύω. Ποια είναι η σύνδεση τους; Οι αρχαίοι Έλληνες έπιναν πάντα το κρασί τους με νερό. Μόνο στις γιορτές προς τιμήν του θεού Διόνυσου έπιναν σκέτο κρασί.
Το κρασί το αποθήκευαν στους γνωστούς μας αμφορείς, οι οποίοι είχαν και άλλο σχήμα ανάλογα με την προέλευση τους. Ο οινοχόος μετάγγιζε το κρασί στον κρατήρα, ο οποίος περιείχε και ψυκτήρα για να το διατηρεί δροσερό. Ύστερα το σέρβιραν σε ποτήρια – κύπελα, όπως ο κύλιξ και ο κάνθαρος.
Τι τσιμπούσαν στα καπηλειά στην αρχαία Ελλάδα; Η ομοιότητα με το σήμερα θα σε εκπλήξει. Γνωρίζουμε πως είχαν συνοδευτικά με το κρασί, τα τραγήματα. Στο περίφημο πηγάδι, που αναφέραμε προηγουμένως, βρέθηκε πλήθος οστών από διάφορα ζώα, όπως πρόβατα, αγελάδες και κατσίκες, ψαροκόκαλα και όστρακα. Τα οστά ήταν τόσο πολλά που οι ερευνητές δεν αποκλείουν να υπήρχε κάποιο κρεοπωλείο κοντά που είχε πετάξει εκεί τα σκουπίδια του.
Τα καπηλειά στην αρχαία Ελλάδα δεν είχαν και την καλύτερη φήμη. Ο Περικλής με ένα διάταγμα του αποπειράθηκε να αναστείλει τη λειτουργία τους, αλλά δεν εγκρίθηκε από τους δημογέροντες. Κάτι τέτοιο θα δυσαρεστούσε τους πολίτες που είχαν το καπηλειό ως μέρος χαλάρωσης και διασκέδασης, ενώ θα επηρέαζε αρνητικά και την οικονομία της αρχαίας Αθήνας. Ο Πεισίστρατος ήταν εκείνος που πρώτος είχε συνειδητοποιήσει τη σημασία του καπηλειού για την ευχαρίστηση του πολίτη. Το είχε χρησιμοποιήσει, θα έλεγε κανείς, με πολιτική σκοπιμότητα, αφού είχε επιβάλει σκληρή εργασία στους πολίτες. Έξυπνα έβαλε εταίρες να σερβίρουν τους πελάτες, οι οποίες χόρευαν και τραγουδούσαν. Το γεγονός αυτό μαζί με τα τυχερά παιχνίδια και τους συχνούς καβγάδες μεταξύ των θαμώνων συνέβαλε στην σκοτεινή φήμη, που υπάρχει ακόμα και σήμερα.
Ασημίνα Κακοσαίου
maxmag
Απλά μας ενδιαφέρει να ακούγονται όλες οι απόψεις χωρίς λογοκρισία.
Τα Μπουλούκια
Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.