Δεκαετία του ’80: κοινωνία και αισθητική

0
Ένας ορίζοντας που τελικά ήτανε κάθετος.

Η δεκαετία του ’80 ήταν ένας νέος ορίζοντας προσδοκιών για το προβαλλόμενο μέλλον της Ελλάδας, ζωγραφισμένος με ζωηρά και έντονα χρώματα, σαν πίνακας ιμπρεσιονιστικής αισθητικής. Ένα μέλλον ιδανικό στο μυαλό χιλιάδων Ελλήνων. Αυτός ο ορίζοντας έριχνε σταθερά το φως του επάνω στην Ελλάδα. Αργότερα το σούρουπο ήρθε και εκείνος άρχισε σταδιακά να σβήνει μέχρι που διαλύθηκε οριστικά. Ένας ορίζοντας που τελικά ήτανε κάθετος.

Μια δεκαετία ορόσημο αλλαγών: μέλλον στην κοινωνία
Η αυγή της δεκαετίας του ‘80 βρήκε την Ελλάδα απολύτως έτοιμη για αλλαγή. Προοδευτικά το πρόσωπο της Ελλάδας είχε αρχίσει να αλλάζει ριζικά τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό επίπεδο. Το να επιχειρήσει κανείς να εξετάσει την κοινωνική και πολιτισμική αλλαγή της δεκαετίας του ’80 δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Τα ΜΜΕ αποτέλεσαν τον κυρίαρχο δίαυλο επικοινωνίας της αλλαγής με τον ελληνικό λαό. Επομένως, το genre του δημοσιογραφικού λόγου προσφέρει ένα πρωτογενές υλικό για ανάλυσή που εμπίπτει στο πεδίο της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου (Discourse Analysis).

Τη δεκαετία του ‘80 σημάδεψαν δύο χαρακτηριστικά γεγονότα. Από την μία, η προοδευτικότερη είσοδος της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Από την άλλη, η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην ελληνική πολιτική σκηνή. Αυτές οι αλλαγές οδήγησαν σε πολλές άλλες αλλαγές σε κοιωνικοπολιτισμικό επίπεδο, αναδιατάσσοντας ολόκληρη την Ελλάδα. Η σφαίρα της καθημερινότητας στριφογύριζε διαρκώς προς ένα προβαλλόμενο μέλλον φτιαγμένο από ατόφιο χρυσάφι. Και πράγματι έτσι ήταν, όπως έδειξε η ιστορία. Μονάχα που η λάμψη αυτού του χρυσαφιού έσβησε άδοξα μετά από περίπου δυόμιση δεκαετίες.

Τηλεόραση και ραδιόφωνο: διαμορφωτές της κοινής γνώμης

Η καταλυτική δύναμη της τηλεόρασης είχε κατακλύσει την συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών νοικοκυριών. Διαμέσου της φύσης του σημειωτικού της συστήματος (κινούμενη εικόνα και ήχος) συνέβαλε στο προνόμιο των πολιτικών αρχόντων και της κυβέρνησης να προβάλλει τα μηνύματά και να επικοινωνεί σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Τον ίδιο ρόλο διαδραμάτιζε και το ραδιοφωνικό μέσο. Επίσης, ο τύπος, απευθυνόμενος σε μια πιο εγγράμματη μερίδα πολιτών «έπαιζε κι αυτός το παιχνίδι του» προς τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης.

Το μοναδικό σύννεφο στο αίθριο κλίμα εκείνης της δεκαετίας του ’80 ήταν η ραδιοπειρατεία. Οι ραδιοπειρατές εξέπεμπαν χωρίς νομικό καθεστώς μέσω αυτοσχέδιων σταθμών σε υπόγεια, ταράτσες και γκαράζ. Η ιδιαιτερότητα των ραδιοπειρατικών συχνοτήτων ήταν «[η] ανάπτυξη μιας άμεσης και αμφίδρομης [σχέσης] με το ακροατήριο […] προσφέροντας μια μορφή επικοινωνίας ριζικά διαφορετικής από τη σοβαροφάνεια […] του δημόσιου ραδιοφώνου» (Βαμβακάς 2014, 495). Οι ακροατές είχαν επιτέλους ένα βήμα έκφρασης και γνωστοποίησης σε ένα ευρύτερο κοινό. Η οριστική καταιγίδα ήρθε τον Νοέμβριο του 1989, όταν λειτούργησε για πρώτη φορά το MEGA CHANEL, εγκαινιάζοντας έτσι μια νέα περίοδο πολιτικής και εκφραστικής ελευθερίας, η λεγόμενη «επέλαση των ιδιωτών». Ο φόβος της κυβέρνησης ως προς την άσκηση ελέγχου στα ΜΜΕ χάθηκε διαπαντός. Πλέον ένας πλουραλισμός απόψεων και ιδεών έφταναν «ξεκούραστα» στα καθιστικά όλων των σπιτιών της Ελλάδας.

Πυλώνες καλλιέργειας της αισθητικής

Παράλληλα με τις αλλαγές σε πολιτικοκοινωνικό, το κίνημα αλλαγής και προόδου επηρέασε τους τομείς της αισθητικής και του πολιτισμού. Η καταλυτική δύναμη της τηλεόρασης, ως ο κύριος πυλώνας διάδοσης εικόνων και ήχων της δεκαετίας, καθιέρωσε μια νέα προσλαμβάνουσα. Η μαζική κουλτούρα έδρασε και λάξευσε την καθημερινότητα χιλιάδων Ελλήνων. Η δεκαετία του ’80 ήταν μια χρωματιστή δεκαετία.

Ωστόσο, τα πράγματα σύντομα ανατρέπονται με την εμφάνιση του βίντεο, μιας νέας τεχνολογίας που «επέφερε ριζοσπαστικές […] στην αναπαραγωγή της εικόνας [οδηγώντας στον] εμπλουτισμό των χώρων και των συνηθειών θέασης» (Βαμβακάς 2014, 67). Η νέα αυτή τεχνολογία ανέτρεψε το –μέχρι τότε- μονοπώλιο της κρατικής τηλεόρασης και διαμόρφωσε μια νέα συνιστώσα οικιακής ψυχαγωγίας. Ο Έλληνας πολίτης πλέον έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ο ίδιος ποιες οπτικοακουστικές πληροφορίες θέλει να προσλάβει, χωρίς να πρέπει να ακολουθήσει το πρόγραμμα δύο και μόνο καναλιών. Σταδιακά, σε όλες τις μορφές της πολιτισμικής ζωής αρχίζει να υπάρχει η αλλαγή, η ελευθερία, το καινούργιο. Επίσης, ο κίτρινος τύπος της δεκαετίας του ’80 αρχίζει να αποδομεί τους πολιτικούς άρχοντες. Όλοι θυμούνται το ροζ σκάνδαλο του Ανδρέα Παπανδρέου με την Δήμητρα Λιάνη.

Πάμε μια βόλτα στη Βουλιαγμένη: η κυριαρχία της πολιτισμικής αισθητικής

Τέλος, σε επίπεδο αισθητικής, αυτό που κυριαρχεί είναι το «κιτς» (kitsch). Η «κρίση της κακογουστιάς» όπως περιγράφει πολύ εύστοχα στο λήμμα του ο Παναγιωτόπουλος (Βαμβακάς 2014). «Το κιτς, η κακογουστιά, η μιμητική αποτυχία, η καλαισθητική παραφωνία […]» (267) είναι λέξεις που χαρακτηρίζουν τις προσπάθειες της Ελλάδας να μιμηθεί και να προσεγγίσει τις ασθματικές αλλαγές των άλλων χωρών σε πολιτισμικό επίπεδο. Επίσης, το ιστορικό «Πάρτυ στη Βουλιαγμένη», μια πρωτοβουλία του Λουκιανού Κηλαηδόνη, χαράσσει νέους δρόμους και γνωστοποιεί «μια διαφορετική πρόταση στα μουσικά και πολιτισμικά δρώμενα» (Βαμβακάς 2014, 443) . Η πολύτιμη επικοινωνία των ΜΜΕ, είτε θετική είτε αρνητική καταφέρνει να διαμορφώσει μια νέα αισθητική, η οποία με μικρές παραλλαγές έμεινε ανέπαφη ως τις μέρες μας.

Αργύρης Φυτάκης
maxmag
Ετικέτα:

Δημοσίευση σχολίου

0Σχόλια
* Οτι δημοσιεύουμε δεν σημαίνει ότι το υιοθετούμε.
Απλά μας ενδιαφέρει να ακούγονται όλες οι απόψεις χωρίς λογοκρισία.

Τα Μπουλούκια

Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.

Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.

Δημοσίευση σχολίου (0)
To Top