Πώς κόβουμε τη βασιλόπιτα;

μια μικρή ιεροτελεστία ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες

Το πρώτο κομμάτι του Παντοκράτορος, το δεύτερο του Χριστού, το τρίτο της Παναγίας, το τέταρτο του Αϊ-Βασίλη, το πέμπτο του σπιτιού, το έκτο του νοικοκύρη, το έβδομο της νοικοκυράς και ακολουθούν τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας κατά φθίνουσα σειρά ηλικίας, έστω και αν δεν είναι παρόντα. Και οπωσδήποτε ένα κομμάτι για τον φτωχό και (στα χωριά) ένα για τα ζώα και ένα για τα σπαρτά. Το κόψιμο της βασιλόπιτας στην Ελλάδα αποτελούσε πάντα μια μικρή ιεροτελεστία ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες.

Η παραδοσιακή πίτα

Από τα παλιά χρόνια τα καλύτερα υλικά (αλεύρι, λάδι, ζάχαρη, μυρωδικά, ξηροί καρποί) ζυμώνονταν από τα χέρια της νοικοκυράς για να φτιαχτεί η παραδοσιακή βασιλόπιτα, η οποία σε κάποιες περιοχές είχε σχήμα κουλούρας. Την επιφάνειά της κοσμούσαν ένας μεγάλος σταυρός, ο αριθμός της νέας χρονιάς, καθώς και διάφορα στολίδια κεντημένα με το πιρούνι, αληθινά καλλιτεχνήματα. Πατροπαράδοτη ήταν επίσης και η αλμυρή εκδοχή της πίτας με γέμιση από κρέας, τυρί ή λαχανικά.

Τα κρυμμένα καλούδια

Στο πρόσφατο παρελθόν καθήκον της νοικοκυράς σε διάφορα μέρη της Ελλάδας ήταν να κρύψει στη βάση της βασιλόπιτας, εκτός από ένα χρυσό ή ασημένιο νόμισμα, μικρά γεωργικά και ποιμενικά σύμβολα, συνήθως τυλιγμένα σε μικρά χαρτάκια: Ένα κομματάκι άχυρο για τα μουλάρια, ένα φύλλο από πουρνάρι για τα γίδια, σπυριά από καλαμπόκι για τις αγελάδες, τριφύλλι για τα πρόβατα, ρίγανη για τα μελίσσια.
Σε όποιον έπεφτε το νόμισμα, θα ήταν ο τυχερός της χρονιάς, όποιος έπαιρνε το άχυρο θα γινόταν καλός γεωργός, όποιος έπαιρνε το φύλλο πουρναριού καλός τσοπάνος κ.ο.κ. Στην αλμυρή πίτα έβαζαν ακόμα ένα κομματάκι από κληματόβεργα, ένα κοτσανάκι ελιάς και ένα κλαδάκι κρανιάς (σύμβολο υγείας), που έπεφταν στα κομμάτια των τυχερών της οικογένειας.

Σταύρωμα με το μαχαίρι

Η κοπή της πίτας γινόταν με ευλάβεια από τον νοικοκύρη του σπιτιού (τον παππού ή τον πατέρα), ο οποίος πριν την κόψει τη στριφογύριζε τρεις φορές στο όνομα της Αγίας Τριάδας. Στη συνέχεια τη σταύρωνε ευλαβικά τρεις φορές με το μαχαίρι και άρχιζε να κόβει τα κομμάτια με τη σειρά που αναφέρθηκε προηγουμένως. Και επειδή είμαστε πληθωρικοί χαρακτήρες, σε κάποια μέρη της Ελλάδας έκοβαν δύο πίτες: Μια γλυκιά μεταμεσονύκτια, στην αλλαγή του χρόνου (για να τους φέρει γλυκές ημέρες) και μια αλμυρή στο γιορταστικό μεσημεριανό πρωτοχρονιάτικο τραπέζι (για υγεία και ευτυχία).

Η διαδικτυακή

Όμως το ευλογημένο πρωτοχρονιάτικο γλυκό έχει λάβει τα τελευταία χρόνια τη δική του προσομοίωση στο διαδίκτυο, με επακόλουθο την… ηλεκτρονική κοπή της πίτας από την οθόνη. Ιδέα που γεννήθηκε για να εξυπηρετήσει όσους βρίσκονται μίλια μακριά και δεν μπορούν να ανταμώσουν ή εμπορική εφεύρεση για διαφημιστικούς λόγους, που περιλαμβάνει ηλεκτρονική διασκέδαση και παιχνίδι; Για όποιο λόγο και αν επινοήθηκε, ο διαδικτυακός προσκεκλημένος σε αυτή την εικονική κοπή πίτας δεν έχει παρά να δώσει τα στοιχεία του και, όταν έρθει η ώρα, να αναποδογυρίσει με ένα κλικ του ποντικιού το κομμάτι του για να δει αν είναι ο τυχερός της νέας χρονιάς. Τώρα, αν θα τον ικανοποιήσει το δώρο που θα λάβει, είναι θέμα του – επίσης διαδικτυακού – νοικοκύρη…

goldenmag