η Αγριαγκινάρα μαγνήτης βιοποικιλότητας

ήταν από τα αγαπημένα εδέσματα των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων

"Μαγνήτης" βιοποικιλότητας αποδεικνύεται η καλλιέργεια αγριαγκινάρας (ή άλλως γαϊδουράγκαθο) στη χώρα μας, αφού στο χώρο όπου αναπτύσσεται "φιλοξενεί" ακόμη και πεταλούδες Αφρικής, που αναπαράγονται την άνοιξη πάνω στα φύλλα της!

Αυτό το γεγονός, μάλιστα, τράβηξε την προσοχή της ομάδας του National Geographic, που εντυπωσιάστηκαν από το θέαμα, όπως λέει ο επικεφαλής του γνωστού περιοδικού στη χώρα μας Νίκος Μάργαρης.

Όπως μας εξηγεί, επειδή η αγριαγκινάρα είναι η ίδια ζιζάνιο, όχι μόνο επιβιώνει χωρίς λιπάνσεις και αρδεύσεις, αλλά συγχρόνως, δείχνει να έχει δημιουργήσει στις καλλιέργειές τις ιδιαίτερα μεγάλη βιοποικιλότητα. "Έμεινα άναυδος από το θέαμα των μεταναστευτικών πουλιών που αντίκρισα σε έκταση, όπου καλλιεργείται αγριαγκινάρα στην περιοχή της Λάρισας", μας λέει ο κ. Μάργαρης.

Μπορεί να είναι γνωστό ότι τα μεταναστευτικά πουλιά είναι εντομοφάγα και συνήθως αφικνούνται σε ελληνικό έδαφος στις αρχές της άνοιξης, όταν κατά κύριο λόγο εμφανίζονται τα έντομα, αλλά μέχρι σήμερα δεν είχε επισημανθεί ότι το εντυπωσιακό, όπως το χαρακτηρίζει ο κ. Μάργαρης, λουλούδι της αγριαγκινάρας, προσελκύει μεγάλο αριθμό εντόμων, τα οποία το γονιμοποιούν, τρεφόμενα από το νέκταρ του.

Αυτά τα έντομα με τη σειρά τους, όπως μας εξηγεί, είναι η επιθυμητή τροφή για μεγάλο αριθμό μεταναστευτικών πουλιών, τα οποία εγκαθίστανται στις καλλιέργειες, όπου και κατασκευάζουν τις φωλιές τους.

"Αν επισκεφθεί κάποιος αυτές τις καλλιέργειες τον Ιούνιο και τον Ιούλιο διαπιστώνει, όχι μόνον την εντυπωσιακή παρουσία των πουλιών, αλλά και των αυγών που επωάζουν και των νεοσσών τους, που με τη σειρά τους στηρίζουν, με τροφή, σειρά άλλων οργανισμών, όπως τα φίδια", αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Μάργαρης.

Μεταξύ άλλων, ο διευθυντής του National Geographic στην Ελλάδα σημειώνει ότι, επειδή ακόμα η αγριαγκινάρα δεν έχει ανάγκη αρδεύσεων, δρα προστατεύοντας ιδιαίτερα τους υδατικούς πόρους.

Αν, μάλιστα, αλλάξουμε μια απλή καλλιέργεια βαμβακιού με μια αγριαγκινάρας θα διαπιστώσουμε- σύμφωνα με τον κ. Μάργαρη- τα εξής: όταν στο βαμβάκι κάθε κιλό τελικού προϊόντος "κοστίζει" δύο τόνους νερό, μπορεί να σκεφτεί κάποιος το τι οικονομία μπορεί να γίνει σε νερό από την αντικατάσταση κάποιων καλλιεργειών βαμβακιού με αγριαγκινάρα, ιδιαίτερα στη Θεσσαλία, όπου η ληστρική, όπως τονίζει, εκμετάλλευση των υδατικών πόρων έχει οδηγήσει τις γεωτρήσεις σε 400 μέτρα βάθος, την αλατοποίηση του νερού και την ερημοποίηση.

Το μέλλον της καλλιέργειας

Πέρα από την ανάπτυξη βιοποικιλότητας που προσελκύσει η καλλιέργεια αγριαγκινάρας, διαπιστώθηκε φέτος και πρόκειται να γνωστοποιηθεί στο άμεσο μέλλον, με δημοσιεύματα στο διεθνή ιστό, ότι η αγριαγκινάρα, έναντι άλλων βιοκαυσίμων (ευκάλυπτος, ηλίανθος, ελαιοκράμβη κ.λπ.), είναι από τα λίγα- αν όχι το μοναδικό ενεργειακό φυτό- που εγγυάται θετικά για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, όπως επισημαίνει με δηλώσεις του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Γεωπονίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Νίκος Δαναλάτος.

Ωστόσο, ο ίδιος "βλέπει" δυστοκία και βραδείς ρυθμούς στην περαιτέρω αύξηση της καλλιέργειας αγριαγκινάρας στη χώρα μας, αν και δηλώνει πεπεισμένος ότι δεν θα αργήσει η ώρα, που η αγριαγκινάρα θα δώσει λύση σε πολλούς Έλληνες αγρότες, με σημαντικά οφέλη για την τσέπη τους, ενώ θα μειώσει σημαντικά και τον κόπο που θα πρέπει κάποιος να καταβάλλει για να εξασφαλίσει τα "προς το ζην".

Όπως μας διευκρινίζει, η καλλιέργεια αγριαγκινάρας δεν έχει καμιά απολύτως ανάγκη για πότισμα, δεν χρειάζεται καλλιεργητική φροντίδα, ούτε λιπάσματα και φυτοφάρμακα, ενώ οι αγρότες θα πρέπει να γνωρίζουν ότι μπορούν να πωλούν τη σοδειά τους προς 70 ευρώ/τόνο (ένα στρέμμα έχει απόδοση 1,5-2 τόνους).

"Η αγριαγκινάρα είναι το προϊόν που μπορεί να αλλάξει την αγροτική οικονομία όλης της χώρας", υπογραμμίζει ο κ. Δαναλάτος, επισημαίνοντας πως "για τα ελληνικά νησιά, που ηλεκτροδοτούνται από πετρέλαιο, ξοδεύονται ετησίως πάνω από 800 εκατ. ευρώ, ενώ το αντίστοιχο κόστος σε μονάδες που θα αξιοποιούσαν την αγριαγκινάρα είναι 300 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων, μάλιστα, σημαντικό μέρος αφορά και στην πληρωμή ελλήνων παραγωγών".

Επιπλέον, ο ίδιος μας αποκάλυψε ότι βρίσκεται ήδη στο τελικό στάδιο εύρεσης έκτασης 4.000 στρεμμάτων στη Μαγνησία, όπου μαζί με συναδέλφους του θα καλλιεργήσουν αγριαγκινάρα για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος ισχύς 1mw.

Σύμφωνα με κ. Δαναλάτο, σήμερα στην Ελλάδα η συνολική έκταση που καλλιεργείται με αγριαγκινάρα δεν υπερβαίνει τα 10.000 στρέμματα, ενώ όπως προκύπτει από έρευνα της Γεωπονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, υπάρχει δυνατότητα η καλλιέργεια αυτή να καλύπτει έκταση άνω των 5 εκατ. στρεμμάτων.

Πάντως, ενώ φέτος υπήρχαν υπολογισμοί για αύξηση της καλλιεργούμενης έκτασης αγριαγκινάρας σε τουλάχιστον 45.000 στρέμματα, δεν φαίνεται να γίνεται τελικά κάτι τέτοιο.

Όπως εξήγησε ο καθηγητής, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας μόλις τον Ιούλιο άναψε το "πράσινο φως" για ηλεκτροπαραγωγή από βιομάζα αγριαγκινάρας ισχύς 50 mw, με τα προσυμφωνημένα συμβόλαια να αφορούν σε 30.000 στρέμματα, αλλά και με τον χρόνο να "τρέχει" κόντρα στους αγρότες, αφού η σπορά γίνεται Οκτώβριο και η συγκομιδή πραγματοποιείται το δίμηνο Ιουνίου-Ιουλίου.

Άλλωστε και η κατασκευή των απαραίτητων εργοστασίων από ιδιώτες επενδυτές που έχουν ήδη γνωστοποιήσει το ενδιαφέρον τους απαιτεί αρκετό χρόνο, γεγονός που οδηγεί- κατά τον ίδιο- στο συμπέρασμα ότι και η φετινή χρονιά "χάθηκε". Αυτό βέβαια δεν σημαίνει το τέλος της προσπάθειας, ούτε και του ενδιαφέροντος, απλά επιβραδύνει την υλοποίηση του όλου εγχειρήματος στη χώρα μας, σημειώνει ο κ. Δαναλάτος.

Η ιστορία της αγριαγκινάρας

Η αγριαγκινάρα ανήκει στην οικογένεια Asteraceae και λέγεται ότι ήταν από τα αγαπημένα εδέσματα των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων. Άλλες ονομασίες της είναι αγριαντζινάρα ή τρουμπελίνα. Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι την έφεραν οι Έλληνες από τη Σικελία.

Πρόκειται για έναν πολυετή θάμνο, που μπορεί να φτάσει τα τρία μέτρα ύψος. Η ρίζα της είναι εύρωστη και βαθιά, τα στελέχη όρθια, χοντρά με αυλακώσεις. Τα φύλλα έχουν λευκο-πράσινο χρώμα, είναι αντίθετα, λογχοειδή, σύνθετα, με ισχυρό κεντρικό νεύρο, βαθιά διαιρεμένα, με αγκάθια. Οι ανθοφόροι βλαστοί βγαίνουν από τις μασχάλες των φύλλων και καταλήγουν σε ωοειδείς ταξιανθίες, που η βάση τους καλύπτεται από λεία βράκτια φύλλα, που επικαλύπτονται, σχηματίζοντας μια σαρκώδη ανθοδόχη τα εξωτερικά και τα μεσαία καταλήγουν σε αγκάθι. Τα βράκτια φύλλα της είναι μικρά, σε αντίθεση με τα βράκτια της καλλιεργούμενης αγκινάρας, που είναι μεγαλύτερα και χωρίς αγκάθια.

Τα ανθίδια είναι πολλά (300-400), σωληνοειδή, ερμαφρόδιτα, με πέταλα πορφυρά ή μοβ. Τα άνθη της αγκινάρας είναι από τα αγαπημένα των μελισσών, ενώ η γονιμοποίηση γίνεται μόνον από τα έντομα. Οι καρποί περιέχουν πολλούς σπόρους, που έχουν στην κορυφή τους αρκετά μακριά τριχίδια, που διευκολύνουν τη διασπορά τους με τον αέρα και τη διάδοση έτσι του φυτού. Οι ανθοκεφαλές εμφανίζονται νωρίς την άνοιξη, αλλά το φυτό ανθίζει όψιμα, από το Μάιο.

Σε μερικές χώρες της Ευρώπης καλێَՏNӎߏ͎ݠπολυάριθμες ποικιλίες αγριαγκινάρας, την οποία και θεωρούν άριστο χειμωνιάτικο λαχανικό. Περιέχει βιταμίνες Α, Β, Ο, ασβέστιο και φώσφορο. Τα συστατικά της είναι χολαγωγά και διουρητικά. Έχουν ακόμα την εξαίρετη ιδιότητα να απομακρύνουν τη χοληστερίνη από το αίμα. Ειδικότερα, θεωρείται φάρμακο του συκωτιού. Ενεργεί ακόμα κατά των κνησμών του δέρματος, των ρευματισμών και κατά του τεταρταίου πυρετού.

Επιπλέον, πέρα και από τη χρήση της ως βιοκαυσίμου, η αγριαγκινάρα θεωρείται διεθνώς μια από τις καλύτερες ζωοτροφές, τόσο από την άποψη ότι κάνει καλό στην υγεία του ζώου, όσο και από τα πλεονεκτήματα που έχει ως καλλιέργεια, αφού είναι ένα πολυετές φυτό που δεν χρειάζεται συχνά πότισμα