«Το να περνάς από το φλεγόμενο κέντρο της πόλης των διαδηλώσεων, των αστέγων, των τοξικομανών και εσύ να εξακολουθείς να ασχολείσαι με την εύρεση του κατάλληλου καπέλου για τον ηθοποιό, είναι μεγάλη αντίθεση», είπε ξεκινώντας το λόγο της η Εύη Χλουβεράκη, υπεύθυνη του βεστιαρίου του Εθνικού Θεάτρου.
Ζώντας καθημερινά μέσα σε ένα σκηνικό ρούχων και θεατρικών κοστουμιών, η κ. Χλουβεράκη εξήγησε ότι πολλές φορές τής φαίνεται τόσο μάταιη και ψεύτικη η δουλειά της.
Αλλά και πάλι, το να έρχεσαι σε επαφή με ανθρώπους της τέχνης, να βλέπεις μετά τα κοστούμια στη σκηνή να γίνονται ένα με τον ρόλο και τον ηθοποιό, να παρακολουθείς τις πρόβες, να μαθαίνεις ατάκες και να σιγομουρμουρίζεις το τραγούδι της παράστασης, να δουλεύεις στην Επίδαυρο και να παίρνεις τις δονήσεις από τον χώρο και τα χειροκροτήματα έχει κάτι το εξωπραγματικό και μαγικό για την ίδια.
«Το θέατρο παρηγορεί, μορφώνει, προβληματίζει, αφυπνίζει» δήλωσε χαρακτηριστικά.
Ο θησαυρός των κοστουμιών, που έντυσαν θρυλικές μορφές της τέχνης είναι το πολύτιμο περιεχόμενο των υπογείων του Εθνικού θεάτρου.
Περίπου 20.000 θεατρικά κοστούμια της εθνικής σκηνής, τα οποία φόρεσαν και «ζωντάνεψαν» θρυλικοί Έλληνες πρωταγωνιστές (Κυβέλη, Κοτοπούλη, Παξινού, Αρώνη, Λαμπέτη, Καρέζη, Βεάκης, Γληνός, Ζερβός, Νέζερ, Μινωτής, Χορν κ.α.) και σχεδίασαν εμπνευσμένοι ενδυματολόγοι και ζωγράφοι (Φωκάς, Κλώνης, Βακαλό, Γκίκας, Εγγονόπουλος, Βασιλείου, Μυταράς, Φωτόπουλος, Ανεμογιάννης, Τσαρούχης, Μόραλης, Φασιανός, Μετζικώφ κ.α.) φιλοξενούνται στα περίπου 2.500 τετραγωνικά μέτρα που καταλαμβάνει το βεστιάριο του Εθνικού θεάτρου.
Εκεί καταλήγουν από το 1946 (οπότε καταγράφεται το παλαιότερο σωζόμενο έργο) ενδυμασίες, αντικείμενα και αξεσουάρ (καπέλα, στέμματα, μαντήλια, γάντια, τσάντες, κοσμήματα, ζώνες, υποδήματα) από όλες τις παραστάσεις της πρώτης κρατικής σκηνής.
Καθένα από αυτά κουβαλά τη δική του μικρή ιστορία: μνημειώδεις παραστάσεις, μεγάλοι πρωταγωνιστές, και πρωταγωνίστριες, από έργα του αρχαίου δράματος και του κλασικού ρεπερτορίου, ενώ όλα μαζί αποτελούν ένα επιβλητικό θεατρικό πανόραμα και συνθέτουν το παζλ της μακριάς διαδρομής του Εθνικού θεάτρου.
Η ιστορία του βεστιαρίου ξεκινάει από το 1932, όταν ξανανοίγει ουσιαστικά το Εθνικό πλέον και όχι σαν Βασιλικό θέατρο.
«Με το έργο "Αγαμέμνων" αρχίζει η επίσημη καταγραφή ρόλων και κοστουμιών ανά παράσταση σε χειρόγραφα αρχεία τότε και σε ηλεκτρονική μορφή σήμερα. Έκτοτε κάθε έργο παίρνει αύξοντα αριθμό που αναγράφεται στο κάθε κοστούμι σαν κωδικός παράστασης», είπε η υπεύθυνη του βεστιαρίου.
«Είναι ένας απλός πρακτικός τρόπος αντιστοιχίας του κάθε κοστουμιού ή αξεσουάρ με την παράστασή του. Ο πρώτος ιματιοφύλακας, έτσι ονομαζόταν η ειδικότητα του τεχνικού που εργαζόταν στο βεστιάριο ήταν ο Ταβουλάρης» ανέφερε.
Η ιδέα για τη δημιουργία του βεστιαρίου προέκυψε από τις ίδιες τις ανάγκες του θεάτρου. «Η αποθήκευση των ενδυμασιών των παραστάσεων που κατέβαιναν σε κάποιον χώρο, οι πολλές επαναλήψεις έργων καθώς και η επαναχρησιμοποίηση κοστουμιών ή των αξεσουάρ που ταίριαζαν εικαστικά και δραματουργικά σε άλλη παράσταση δημιούργησαν την ανάγκη για το "ιματιοφυλάκειο"».
Και θυμάται: «Τον Δεκέμβρη του 1999 ανεβάζαμε στο Ρεξ το Όνειρο Καλοκαιρινής νύχτας. Ήμασταν πάρα πολύ κουρασμένοι καθώς όλη εκείνη την περίοδο δουλεύαμε 12ωρα μια που το Εθνικό συνήθως κάνει πέντε με εφτά πρεμιέρες απανωτές. Ήταν Σάββατο, ήμασταν ήδη στη δεύτερη γενική δοκιμή, στην τελική ευθεία. Σε δύο μέρες θα κάναμε πρεμιέρα. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής που παρακολούθησε τη γενική πρόβα, μετά το τέλος του περάσματος, μας είπε ότι γύρω στα 25 κοστούμια θα έπρεπε να αλλάξουν. Πολλά τα κοστούμια, μεγάλη η ανατροπή. Το βράδυ δεν κοιμήθηκα. Πού θα τα βρίσκαμε τόσα κοστούμια στο βεστιάριο σε τρεις ώρες την Κυριακή; θα έκαναν στους ηθοποιούς; θα προλάβαιναν τις επιδιορθώσεις οι μοδίστρες μας; θα γίνονταν οι αλλαγές γρήγορα με τα καινούργια; θα άρεσαν στον σκηνοθέτη; Ευτυχώς, έγιναν όλα τόσο ομαλά σαν έτοιμα από καιρό...».
Το παλαιότερο κοστούμι
Το παλαιότερο έργο που σώζεται και φιλοξενείται στο βεστιάριο είναι από την παράσταση «Πέρσες» του Αισχύλου το 1946 σε σκηνοθεσία Ροντήρη, σκηνικά Κλώνη και ενδυμασίες Αντώνη Φωκά με Δαρείο τον Ροζάν και Άτοσσα τη Μουστάκα.
«Τα διακοσμητικά του χορού των Περσών ήταν καμωμένα από λάστιχα αυτοκινήτου και από σουβέρ πατιναρισμένα με χρυσό χρώμα, δημιουργώντας ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα και αποδεικνύοντας ότι η τέχνη γίνεται και με ευτελή και ανακυκλώσιμα υλικά, αν υπάρχει ευρηματικότητα και τεχνογνωσία» ανέφερε η Εύη Χλουβεράκη.
Αρχαιοελληνικές ενδυμασίες, ρωμαϊκές, βυζαντινές, μεσαιωνικές, αναγεννησιακές, από τον 17αιώνα έως και σύγχρονες, καθώς και ιερατικά, λαϊκά, αστικά, στρατιωτικά, ρώσικα τσεχωφικά, παραδοσιακά ελληνικά κοστούμια του 1800 και άλλων χωρών, φτερά αγγέλων, μάσκες διαβόλου και ό,τι ανά περιόδους έχει φτιαχτεί και σώζεται από τις 900 παραστάσεις, που έχουν ανέβει έως σήμερα, φυλάσσονται στα υπόγεια του Εθνικού.
Σήμερα, ο ενδυματολογικός τομέας του Εθνικού, αποτελείται από δύο επιμέρους τεχνικά τμήματα. Από το βεστιάριο, όπου εργάζονται επτά άτομα (δύο στο βεστιάριο και πέντε στις σκηνές σαν αμπιγέρ/εζ) και από το τμήμα μοδιστρικής, που εργάζονται μόνο πέντε μοδίστρες.
Το βεστιάριο είναι χωρισμένο σε δύο τμήματα, στο ιστορικό -μουσειακό και στο μεταβαλλόμενο. Στο μεταβαλλόμενο βεστιάριο φιλοξενούνται και ταξινομούνται 17.000 κοστούμια και 1.500 αξεσουάρ, ενώ αποτελεί και συγχρόνως πηγή κοστουμιών για σύγχρονες παραστάσεις.
«Σε συνεργασία με τον ενδυματολόγο της παράστασης, μελετώντας τις ζωγραφικές μακέτες που έχουν γίνει χωρίζεται η δουλειά στα δύο τμήματα και οι εργασίες ξεκινούν. Κάποια κοστούμια προέρχονται κυρίως από το βεστιάριο, άλλα είναι καινούργια και ραμμένα από τις μοδίστρες για τον κάθε ρόλο και ηθοποιό εξαρχής. Σχεδόν πάντοτε γίνονται καινούργιες αγορές και κατασκευές που να εξυπηρετούν τις ανάγκες της κάθε παράστασης» εξήγησε η Εύη Χλουβεράκη.
Στο ιστορικό βεστιάριο υπάρχουν 3.500 κοστούμια και 600 αξεσουάρ. Η συλλογή αυτή είναι το ιστορικό αρχείο που δεν διατίθεται σε παραστάσεις, αλλά μόνο για εκθεσιακούς ή μελετητικούς σκοπούς.
Η δημιουργία του ξεχωριστού αυτού τμήματος ξεκίνησε το 1997 με την καθοδήγηση και τις γνώσεις της σκηνογράφου - ενδυματολόγου Ρένας Γεωργιάδου, ως προϊσταμένης του ενδυματολογικού τμήματος και με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Νίκο Κούρκουλο που έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διάσωση του βεστιαρίου από τη φθορά αλλά και για τον διαχωρισμό του ιστορικού βεστιαρίου.
Στη συλλογή αυτή προστίθενται ενδυμασίες από τις σύγχρονες παραστάσεις.
Συντήρηση και επανάχρηση
Ποιος θα φανταζόταν ότι πολλά ιστορικά κοστούμια του βεστιαρίου αξιοποιούνται σε σημερινές παραστάσεις, όπως έγινε και φέτος με την Αυλή των θαυμάτων», τις «Πυρκαγιές» και τον «Βασιλικό». Αντιθέτως, στην Τρισεύγενη «ράφτηκε» όλο το έργο.
Μετά το πέρας των παραστάσεων τα κοστούμια φυλάσσονται πάντα καθαρισμένα και ανά έργο. Ένα χρόνο μετά και εφόσον το έργο δεν ξανανέβει, προωθούνται και ταξινομούνται στο υπόλοιπο υλικό.
«Το σίγουρο είναι ότι έχουμε κοπιάσει πολύ για να έχει το βεστιάριο τα κοστούμια ταξινομημένα και καθαρά, καθώς δεν το παραλάβαμε σε αυτή τη μορφή. Ήταν αφημένο για χρόνια. Εκτελέσαμε άθλο. Φυσικά, τίποτα δεν θα είχα καταφέρει μόνη μου», είπε η επικεφαλής του βεστιάριου», είπε η κ. Χλουβεράκη.
«Η δουλειά μας είναι ομαδική και τα καταφέρνουμε αξιοποιώντας τις δεξιότητες του καθενός μας. Δε θα κάναμε τίποτα αν δεν αγαπούσαμε τον χώρο και την τέχνη που υπηρετούμε» εξήγησε.
Πέρυσι με τις προσπάθειες του καλλιτεχνικού Διευθυντή, Γιάννη Χουβαρδά, και σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού και τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων μνημείων έγιναν όλες οι ενέργειες, ώστε να μπει το ιστορικό βεστιάριο σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα διαφυλαχτεί η ανεκτίμητη αξία των ενδυμασιών, θα πιστοποιηθεί η συλλογή και θα ψηφιοποιηθεί. Ειδικές συνθήκες φωτισμού, υγρασίας και σταθερής θερμοκρασίας θα δημιουργήσουν ένα σωστό περιβάλλον φύλαξης. Συντηρητές υφάσματος θα αναλάβουν τη συντήρηση των κοστουμιών.
Στο βεστιάριο «πατινάρονται» ρούχα και αξεσουάρ, ώστε να δείχνουν παλιά, αλλά και ξαναφορμάρονται καπέλα, παπούτσια και τσάντες, ώστε να δείχνουν καινούργια. Όλα τα προβαρισμένα κοστούμια συγκεντρώνονται στο ατελιέ με τις μοδίστρες όπου γίνονται μετατροπές και επιδιορθώσεις, βαφές κ.λπ.
Οι μεταποιήσεις επιτρέπονται εφόσον δεν αλλάξει το είδος του ρούχου. Δεν επιτρέπεται ένα φόρεμα π.χ. να γίνει φούστα ή μια μακριά μπέρτα με ουρά να γίνει μία κοντή κάπα. Οι μοδίστρες βέβαια φέρνουν το κοστούμι στα μέτρα του ηθοποιού και το διακοσμούν ή το τροποποιούν σε συνεργασία με τον ενδυματολόγο.
Εκθέσεις - ξεναγήσεις
Μετά την έκθεση με τίτλο «Ένδυμα Θεάτρου» που διοργανώθηκε στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας το 2003 και πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στην Εθνική Πινακοθήκη, παρουσιάστηκαν μερικά από τα πιο αντιπροσωπευτικά κοστούμια που φυλάσσονται στο βεστιάριο του Εθνικού.
Επίσης, φωτογραφικό, οπτικοακουστικό υλικό και μακέτες από τις παραστάσεις κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί. Βέβαια, συχνά τα κοστούμια βγαίνουν για λίγο έξω από τον χώρο φιλοξενίας τους για να συμπεριληφθούν σε άλλες εκθέσεις.
Για όποιον επιθυμεί να επισκεφτεί το βεστιάριο, οργανώνονται ανά περιόδους ξεναγήσεις στο εθνικό θέατρο από το γραφείο σκηνής και τη καλλιτεχνική διεύθυνση, πάντα όμως κατόπιν συνεννοήσεως με τα αρμόδια τμήματα.
Πηγή
Απλά μας ενδιαφέρει να ακούγονται όλες οι απόψεις χωρίς λογοκρισία.
Τα Μπουλούκια
Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.