Όταν ο αυτοκράτορας Ιουλιανός ρώτησε αν ζει ακόμη ο Απόλλωνας, η Πυθία του απάντησε με τα πιο θλιβερά λόγια της αρχαιότητας.
Το τέλος δεν ήρθε με θόρυβο. Ήρθε με μια τελευταία φράση, τόσο ποιητική, τόσο σπαρακτική, που μόνο η Πυθία θα μπορούσε να τη συλλάβει. Οι χρησμοί είχαν αρχίσει να αραιώνουν, οι προσφορές να λιγοστεύουν, οι προσευχές να αλλάζουν μορφή. Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός, πιστός στις παλιές θεότητες, έστειλε τον έμπιστό του, τον Ορειβάσιο, να ρωτήσει τη μάντισσα των Δελφών: υπάρχει ακόμη φωνή στον Απόλλωνα; Η απάντηση δεν ήταν ένας απλός χρησμός. Ήταν ένας επικήδειος.
«Εἴπατε τῷ βασιλεῖ, χαμαὶ πέσε δαίδαλος αὐλά,
οὐκέτι Φοῖβος ἔχει καλύβην, οὐ μάντιδα δάφνην,
οὐ παγὰν λαλέουσαν, ἀπέσβετο καὶ λάλον ὕδωρ.»
Πείτε στον βασιλιά, πως έπεσε κάτω ο στολισμένος ναός.
Ο Φοίβος δεν έχει πια σπίτι, δεν έχει μαντική δάφνη,
ούτε πηγή που μιλάει – το νερό που μιλούσε έσβησε κι αυτό.
Αυτή ήταν η τελευταία πράξη του Μαντείου των Δελφών. Όχι πόλεμος, όχι αίμα, όχι προδοσία. Μια φράση. Μια διαπίστωση. Και ένα δάκρυ.
Η φωνή της Πυθίας, που επί αιώνες καθοδηγούσε βασιλιάδες και αυτοκράτορες, που έχτισε αποικίες και απομάκρυνε στρατούς, έσβησε όχι από ξίφος, αλλά από τη σιωπή. Ο Χριστιανισμός απλωνόταν παντού. Οι παλιές θεότητες είχαν γίνει σύμβολα, όχι λατρευτικά αντικείμενα. Τα πλήθη δεν ανέβαιναν πια στον Παρνασσό. Τα ιερά δεν γεμίζανε από αφιερώματα. Κι ο Φοίβος, κάποτε λαμπερός, είχε γίνει μια ανάμνηση.
Κανείς δεν ξέρει αν η τελευταία Πυθία ήταν νέα ή γριά, αν φορούσε στο κεφάλι της στεφάνι ή πέπλο. Ξέρουμε όμως τα λόγια της. Ξέρουμε ότι εκείνη η τελευταία φράση δεν ήταν απλώς ποίηση. Ήταν η πτώση ενός κόσμου. Ήταν η ίδια η αρχαία Ελλάδα που κατέβαινε από τον θρόνο της, σιωπηλή, χωρίς αντίσταση.
Ο Ιουλιανός πέθανε λίγο αργότερα στη μάχη. Και μαζί του, ο κόσμος των θεών του Ολύμπου. Οι Πυθίες δεν ξαναμίλησαν ποτέ. Οι ιερείς των Δελφών διαλύθηκαν. Η Ιερά Οδός σκεπάστηκε από χώμα και λησμονιά. Εκεί που άλλοτε αντηχούσαν τα βήματα των πρεσβευτών και των προσκυνητών, φύτρωσαν βάτα.
Το μαντείο δεν καταστράφηκε. Ξεχάστηκε. Και αυτό ήταν ίσως το πιο σκληρό τέλος. Γιατί ένας πολιτισμός πεθαίνει στ’ αλήθεια, όχι όταν τον χτυπήσουν, αλλά όταν σταματήσουν να τον ρωτούν.
«Εἴπατε τῷ βασιλεῖ, χαμαὶ πέσε δαίδαλος αὐλά,
οὐκέτι Φοῖβος ἔχει καλύβην, οὐ μάντιδα δάφνην,
οὐ παγὰν λαλέουσαν, ἀπέσβετο καὶ λάλον ὕδωρ.»
Πείτε στον βασιλιά, πως έπεσε κάτω ο στολισμένος ναός.
Ο Φοίβος δεν έχει πια σπίτι, δεν έχει μαντική δάφνη,
ούτε πηγή που μιλάει – το νερό που μιλούσε έσβησε κι αυτό.
Αυτή ήταν η τελευταία πράξη του Μαντείου των Δελφών. Όχι πόλεμος, όχι αίμα, όχι προδοσία. Μια φράση. Μια διαπίστωση. Και ένα δάκρυ.
Η φωνή της Πυθίας, που επί αιώνες καθοδηγούσε βασιλιάδες και αυτοκράτορες, που έχτισε αποικίες και απομάκρυνε στρατούς, έσβησε όχι από ξίφος, αλλά από τη σιωπή. Ο Χριστιανισμός απλωνόταν παντού. Οι παλιές θεότητες είχαν γίνει σύμβολα, όχι λατρευτικά αντικείμενα. Τα πλήθη δεν ανέβαιναν πια στον Παρνασσό. Τα ιερά δεν γεμίζανε από αφιερώματα. Κι ο Φοίβος, κάποτε λαμπερός, είχε γίνει μια ανάμνηση.
Κανείς δεν ξέρει αν η τελευταία Πυθία ήταν νέα ή γριά, αν φορούσε στο κεφάλι της στεφάνι ή πέπλο. Ξέρουμε όμως τα λόγια της. Ξέρουμε ότι εκείνη η τελευταία φράση δεν ήταν απλώς ποίηση. Ήταν η πτώση ενός κόσμου. Ήταν η ίδια η αρχαία Ελλάδα που κατέβαινε από τον θρόνο της, σιωπηλή, χωρίς αντίσταση.
Ο Ιουλιανός πέθανε λίγο αργότερα στη μάχη. Και μαζί του, ο κόσμος των θεών του Ολύμπου. Οι Πυθίες δεν ξαναμίλησαν ποτέ. Οι ιερείς των Δελφών διαλύθηκαν. Η Ιερά Οδός σκεπάστηκε από χώμα και λησμονιά. Εκεί που άλλοτε αντηχούσαν τα βήματα των πρεσβευτών και των προσκυνητών, φύτρωσαν βάτα.
Το μαντείο δεν καταστράφηκε. Ξεχάστηκε. Και αυτό ήταν ίσως το πιο σκληρό τέλος. Γιατί ένας πολιτισμός πεθαίνει στ’ αλήθεια, όχι όταν τον χτυπήσουν, αλλά όταν σταματήσουν να τον ρωτούν.
Γρηγόρης Κεντητός
sportime
Απλά μας ενδιαφέρει να ακούγονται όλες οι απόψεις χωρίς λογοκρισία.
Τα Μπουλούκια
Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.