ίσως τελικά ο θεσμός αυτός δεν ήταν ποτέ μια αμιγώς ρομαντική υπόθεση.
Οι θεσμοί, ως θεμελιακό στοιχείο μιας κοινωνίας, αντλούν τη δύναμή τους από τον μη υποχρεωτικό αλλά κοινωνικά, θα έλεγε κανείς, επιβεβλημένο χαρακτήρα τους. Ως θεσμός πανάρχαιος, ο γάμος, εδραίωσε τον ρόλο του μέσα από τη διασφάλιση κοινωνικά νομιμοποιημένων κληρονόμων, εκδηλώνοντας ταυτόχρονα στοιχεία ταξικής ταυτότητας, αλλά και αποκαλύπτοντας πολλά ενδιαφέροντα δεδομένα σχετικά με την ποιότητα των συζυγικών σχέσεων και, φυσικά, την έμφυλη διάσταση των κατανεμημένων ρόλων μέσα σε αυτόν. Διότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα προικοσύμφωνα αποτυπώνουν τη θέση της γυναίκας από τη μακρινή αρχαιότητα και τις μετέπειτα παραδοσιακές κοινωνίες μέχρι την αλλαγή του Οικογενειακού Δικαίου στα 1983, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να γνωρίσουμε σε μεγαλύτερο βάθος τον γάμο ως δημογραφικό γεγονός αλλά και ως ντοκουμέντο της νεοελληνικής μεταναστευτικής ιστορίας.
Η κοινωνική και νομική εξέλιξη του θεσμού του γάμου επιβεβαιώνει τη μακρά αντοχή του μέσα τον χρόνο με σταθερά εδραιωμένο τον ρόλο της προίκας ως στοιχείου κοινωνικής ταυτότητας για την προικοδότρια οικογένεια και κριτήριο για το αν και κατά πόσο το νεαρό κορίτσι θα μπορούσε να θεωρηθεί μια περιζήτητη νύφη. Το προικοσύμφωνο είναι σήμερα μια σχεδόν άγνωστη λέξη και πολύ περισσότερο μια ανύπαρκτη νομική οντότητα, η οποία όμως γοητεύει τον ιστορικό, ακριβώς επειδή η σχετική με αυτήν έρευνα τον οδηγεί αιώνες πίσω. Από την ομηρική φρενή με τη μορφή δώρων στον πατέρα της νύφης, ως την κατάργησή της στις αρχές της δεκαετίας του ’80, η προίκα σηματοδοτούσε τον περιορισμένο έως ανύπαρκτο κοινωνικά και πολιτικά ρόλο της γυναίκας, η οποία για αιώνες περιοριζόταν στον συρρικνωμένο χώρο της κουζίνας του σπιτιού, χωρίς οποιαδήποτε ή με ελάχιστη συμμετοχή σε οτιδήποτε εξωοικιακό.
Σε κάθε περίπτωση, μελετώντας την ιστορική διαδρομή του γάμου από την προίκα ως τη γυναικεία αυτονομία, καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι ίσως τελικά ο θεσμός αυτός δεν ήταν ποτέ μια αμιγώς ρομαντική υπόθεση.
Η κοινωνική και νομική εξέλιξη του θεσμού του γάμου επιβεβαιώνει τη μακρά αντοχή του μέσα τον χρόνο με σταθερά εδραιωμένο τον ρόλο της προίκας ως στοιχείου κοινωνικής ταυτότητας για την προικοδότρια οικογένεια και κριτήριο για το αν και κατά πόσο το νεαρό κορίτσι θα μπορούσε να θεωρηθεί μια περιζήτητη νύφη. Το προικοσύμφωνο είναι σήμερα μια σχεδόν άγνωστη λέξη και πολύ περισσότερο μια ανύπαρκτη νομική οντότητα, η οποία όμως γοητεύει τον ιστορικό, ακριβώς επειδή η σχετική με αυτήν έρευνα τον οδηγεί αιώνες πίσω. Από την ομηρική φρενή με τη μορφή δώρων στον πατέρα της νύφης, ως την κατάργησή της στις αρχές της δεκαετίας του ’80, η προίκα σηματοδοτούσε τον περιορισμένο έως ανύπαρκτο κοινωνικά και πολιτικά ρόλο της γυναίκας, η οποία για αιώνες περιοριζόταν στον συρρικνωμένο χώρο της κουζίνας του σπιτιού, χωρίς οποιαδήποτε ή με ελάχιστη συμμετοχή σε οτιδήποτε εξωοικιακό.
Προικοσύμφωνα
Τα προικοσύμφωνα ήταν ένα είδος γραπτού, ενυπόγραφου συμβολαίου, στο οποίο αναγραφόταν με λεπτομέρεια η παροχή περιουσίας των γονέων της νύφης στον γαμπρό και παραδιδόταν σε αυτόν πριν από την τελετή του γάμου. Με τον τρόπο αυτό και παρουσία μαρτύρων η ακίνητη περιουσία, προίκα της νύφης, περνούσε στην κατοχή του συζύγου, ο οποίος είχε πλέον λόγο στη διαχείρισή της, ενώ η γυναίκα κατείχε μόνο την ψιλή κυριότητα των ακινήτων. Ωστόσο, στην περίπτωση που το ζευγάρι χώριζε ή η σύζυγος πέθαινε και δεν υπήρχαν τέκνα, η προίκα επέστρεφε στον προικοδότη, ενώ αν υπήρχαν τέκνα, αυτά κληρονομούσαν το μεγαλύτερο μέρος της προίκας της μητέρας τους. Αν πέθαινε ο σύζυγος, η προίκα έμενε στη γυναίκα ως ιδιοκτησία αυτής. Από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα ότι η προσφορά των προικώων αγαθών στον γαμπρό δεν είχε μόνιμο χαρακτήρα, ενώ σε έκτακτη ανάγκη η προίκα μπορούσε να απαλλοτριωθεί με τη συγκατάθεση της συζύγου. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι στα 1919 αποφασίστηκε η φορολόγηση της προίκας, γεγονός που οδήγησε στη μείωση των προικοσυμφώνων σε ποσοστό περίπ0υ 20%. Η βούληση της νύφης δεν καταγράφεται ποτέ και σε κανένα από αυτά. Ανάλογα δε με την οικονομική επιφάνεια της οικογένειάς της, τα προικώα αγαθά κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα ανάμεσα σε είδη καθημερινής χρήσης, ζώα, μετρητά, κτήματα και κατοικίες. Για τις φτωχές οικογένειες ο θεσμός της προίκας αποτελούσε δυσβάσταχτο βάρος.Σήμερα
Στη μοντέρνα και μεταμοντέρνα εποχή παρατηρείται έντονη επιρροή του αγγλικού δικαίου, που θεωρεί τον γάμο ως μια σύμβαση εκτός από θεσμό. Τα προγαμιαία συμβόλαια ρυθμίζουν τις οικονομικής φύσης απαιτήσεις των μερών μετά το διαζύγιο, δηλαδή τον επιμερισμό της περιουσίας μετά τη λύση του γάμου και την εξασφάλιση του/της συζύγου σε περίπτωση που υπάρχουν χρέη απειλητικά για την κοινή περιουσία, όπως και την παροχή επιδόματος διατροφής προς όφελος κυρίως των τέκνων, αν υπάρχουν. Εκτός από τις προσωπικότητες του Hollywood που κατά κανόνα υπογράφουν συμβόλαια γάμου, στην Ελλάδα σάλο είχε προκαλέσει το προγαμιαίο συμβόλαιο του Αριστοτέλη Ωνάση με την Τζάκυ Κέννεντυ, το οποίο συνδέθηκε με “φωτογραφική” υπέρ του πρώτου τροποποίηση του Αστικού Κώδικα περί “Έλληνος Ορθοδόξου του εξωτερικού και αλλοδαπής νύφης”.Σε κάθε περίπτωση, μελετώντας την ιστορική διαδρομή του γάμου από την προίκα ως τη γυναικεία αυτονομία, καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι ίσως τελικά ο θεσμός αυτός δεν ήταν ποτέ μια αμιγώς ρομαντική υπόθεση.
maxmag
Κωνσταντίνα Χρυσίνα
Απλά μας ενδιαφέρει να ακούγονται όλες οι απόψεις χωρίς λογοκρισία.
Τα Μπουλούκια
Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.