το τσιμέντο και η επέκταση των πόλεων τους εξαφάνισε.
Δέντρα αιωνόβια και μεγαλόπρεπα, οι πλάτανοι φυτεύονταν σε πλατείες και κρήνες, οπότε πολλοί απ’ αυτούς συνδέθηκαν με τις ιστορίες των τόπων και των ανθρώπων. Ο πλάτανος της Τριπολιτσάς, του Ιπποκράτη στην Κω, της Μπουμπουνίστρας στο Σύνταγμα, της Σπλάντζιας στα Χανιά και πολλοί ακόμα που άφησαν εποχή.
Έχετε προφανώς ακούσει ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αρρώστια -εισαγόμενη κατά τους γεωπόνους- που αποδεκατίζει τα υπέροχα αιωνόβια πλατάνια της χώρας. Δεν ξεραίνει μόνο τα δάση των πλατάνων σε ποτάμια και πηγές, αλλά χτυπά όσα απ’ τα υπέροχα δέντρα έχουν καταφέρει να επιβιώσουν σε πόλεις, χωριά και πλατείες, που εκ’ των πραγμάτων έχουν συνδεθεί με τις ανθρώπινες δραστηριότητες και αποτελούν πλέον σημεία ιστορικής και λαογραφικής αναφοράς. Κάποια απ’ αυτά τα πλατάνια που έζησαν μαζί με τους ανθρώπους είναι διάσημα ή ήταν μέχρι που χάθηκαν. Ας θυμηθούμε κάποια απ’ αυτά:
Ο πλάτανος του Ιπποκράτη στην Κω, υπάρχει ως σήμερα και είναι το αρχαιότερο καταγεγραμμένο πλατάνι της Ελλάδας. Έχει ηλικία 2500 χρόνων και το 1960 η εθνική βιβλιοθήκη ιατρικής των ΗΠΑ ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση ένα δενδρύλλιο να το μεταφυτεύσει στο προαύλιο της. Η ελληνική κυβέρνηση παρέδωσε τότε στον Αμερικανό πρέσβη Έλις Μπριγκς 20 δενδρύλλια που είχαν αναπαραχθεί από σπόρους του πλατάνου του Ιπποκράτη. Ομολογώ ότι δεν μπόρεσα να μάθω την τύχη τους, αν δηλαδή κατάφεραν να επιζήσουν στα ξένα.
Ο πλάτανος της Τριπολιτσάς ήταν στην κεντρική πλατεία της πόλης. Όταν τον Σεπτέμβρη του 1821 οι Έλληνες κατέλαβαν την πόλη, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης τον έκοψε. Γράφει στα απομνημονεύματα του ο γέρος του Μωριά: «Άιντε πόσοι από το σόγι μου και το Έθνος μου εκρεμάστηκαν εκεί. Και διέταξα και τον έκοψαν.» Διάσημοι ήταν την ίδια περίοδο ο πλάτανος των Ιωαννίνων αλλά και της Άρτας στην αριστερή όχθη του πασίγνωστου γεφυριού. Και στους δυο κρεμούσε τους αντιπάλους του ο Αλή πασάς. Τον Βλαχάβα και τον Κατσαντώνη τους κρέμασε στον Γιαννιώτικο, στον πλάτανο της Άρτας κρεμούσε τους Σουλιώτες που έπιανε αιχμαλώτους.
Στο Αίγιο υπήρχε ένα πελώριο πλατάνι, στην κουφάλα του οποίου ο οπλαρχηγός Ανδρέας Λόντος φυλάκιζε όσα από τα παλικάρια του ήταν απείθαρχα. Είναι άγνωστο αν πρόκειται για τον ίδιο πλάτανο στον οποίον αναφέρεται ο Παυσανίας, διότι τότε θα έζησε 2000 χρόνια. Στην Αθήνα, υπήρχε ο περίφημος πλάτανος της Μπουμπουνίστρας. Ήταν στη συμβολή Όθωνος και Αμαλίας στην πλατεία Συντάγματος, επειδή στο σημείο υπήρχε νερό από τη βρύση της Μπουμπουνίστρας. Κόπηκε όταν ασφαλτοστρώθηκαν οι δρόμοι γύρω απ’ την πλατεία.
Άλλος διάσημος ήταν ο πλάτανος του Μεντρεσέ, στους Αέρηδες στην Πλάκα. Ήταν πελώριος και βρισκόταν στην αυλή ενός κτιρίου που ήταν ιεροσπουδαστήριο των Τούρκων και μετά φυλακή επί Όθωνα. Οι φυλακισμένοι τρόμαζαν βλέποντας τα κλαδιά του, γιατί φαντάζονταν πως θα τους κρεμούσαν απ’ αυτά. Εξ’ ου και το τραγουδάκι «ο πλάτανος του Μεντρεσέ / έχει διπλό τον κλώνο, ο ένας γράφει ισόβια / κι ο άλλος λαιμητόμο».
Ο πλάτανος του Θεόφιλου είναι ο πιο διάσημος του Αιγαίου. Βρίσκεται στην Λέσβο και η παράδοση λέει ότι έχει ηλικία που ξεπερνά τα χίλια χρόνια. Είναι στην τοποθεσία Καρήνη λίγο πριν την Αγιάσο. Στην πελώρια κουφάλα που βρίσκεται στην βάση του σύχναζε και συχνά έμενε ο περίφημος (και περιφρονημένος) λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος. Εκεί ζωγράφιζε επίσης τις πασίγνωστες τάβλες του, με αμοιβή ένα πιάτο φαγητό. Σήμερα αποτελεί πολύβουο τουριστικό πέρασμα.
Δεκάδες ακόμα ήταν οι διάσημοι πλάτανοι σ’ όλη τη χώρα, που το τσιμέντο και η επέκταση των πόλεων τους εξαφάνισε. Ο πλάτανος της Κηφισιάς, ο πλάτανος του Ναυπλίου κάτω από τον οποίον έγιναν ιστορικές συγκεντρώσεις και δράσεις όπως ο πρώτος εθνικός έρανος για τον αγώνα, ο πλάτανος του Μπελόν στην Καβάλα, όπως και ο πλάτανος του Αγίου Νικολάου Σπλάντζιας στα Χανιά, από τα κλαδιά του οποίου οι Τούρκοι το 1821 απαγχόνισαν τον επίσκοπο Κισσάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη και τον ιεροδιάκονο Καλλίνικο από τη Βέροια. Τους είχαν σύρει ως εκεί γυμνούς κρατώντας τους από τη γενειάδα τους και μετά τον απαγχονισμό τους, ο τούρκικος όχλος πήρε τα κορμιά τους και τα έσερνε με το σκοινί του απαγχονισμού στα στενά σοκάκια της πόλης των Χανίων.
Έχετε προφανώς ακούσει ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αρρώστια -εισαγόμενη κατά τους γεωπόνους- που αποδεκατίζει τα υπέροχα αιωνόβια πλατάνια της χώρας. Δεν ξεραίνει μόνο τα δάση των πλατάνων σε ποτάμια και πηγές, αλλά χτυπά όσα απ’ τα υπέροχα δέντρα έχουν καταφέρει να επιβιώσουν σε πόλεις, χωριά και πλατείες, που εκ’ των πραγμάτων έχουν συνδεθεί με τις ανθρώπινες δραστηριότητες και αποτελούν πλέον σημεία ιστορικής και λαογραφικής αναφοράς. Κάποια απ’ αυτά τα πλατάνια που έζησαν μαζί με τους ανθρώπους είναι διάσημα ή ήταν μέχρι που χάθηκαν. Ας θυμηθούμε κάποια απ’ αυτά:
Ο πλάτανος του Ιπποκράτη στην Κω, υπάρχει ως σήμερα και είναι το αρχαιότερο καταγεγραμμένο πλατάνι της Ελλάδας. Έχει ηλικία 2500 χρόνων και το 1960 η εθνική βιβλιοθήκη ιατρικής των ΗΠΑ ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση ένα δενδρύλλιο να το μεταφυτεύσει στο προαύλιο της. Η ελληνική κυβέρνηση παρέδωσε τότε στον Αμερικανό πρέσβη Έλις Μπριγκς 20 δενδρύλλια που είχαν αναπαραχθεί από σπόρους του πλατάνου του Ιπποκράτη. Ομολογώ ότι δεν μπόρεσα να μάθω την τύχη τους, αν δηλαδή κατάφεραν να επιζήσουν στα ξένα.
Ο πλάτανος της Τριπολιτσάς ήταν στην κεντρική πλατεία της πόλης. Όταν τον Σεπτέμβρη του 1821 οι Έλληνες κατέλαβαν την πόλη, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης τον έκοψε. Γράφει στα απομνημονεύματα του ο γέρος του Μωριά: «Άιντε πόσοι από το σόγι μου και το Έθνος μου εκρεμάστηκαν εκεί. Και διέταξα και τον έκοψαν.» Διάσημοι ήταν την ίδια περίοδο ο πλάτανος των Ιωαννίνων αλλά και της Άρτας στην αριστερή όχθη του πασίγνωστου γεφυριού. Και στους δυο κρεμούσε τους αντιπάλους του ο Αλή πασάς. Τον Βλαχάβα και τον Κατσαντώνη τους κρέμασε στον Γιαννιώτικο, στον πλάτανο της Άρτας κρεμούσε τους Σουλιώτες που έπιανε αιχμαλώτους.
Στο Αίγιο υπήρχε ένα πελώριο πλατάνι, στην κουφάλα του οποίου ο οπλαρχηγός Ανδρέας Λόντος φυλάκιζε όσα από τα παλικάρια του ήταν απείθαρχα. Είναι άγνωστο αν πρόκειται για τον ίδιο πλάτανο στον οποίον αναφέρεται ο Παυσανίας, διότι τότε θα έζησε 2000 χρόνια. Στην Αθήνα, υπήρχε ο περίφημος πλάτανος της Μπουμπουνίστρας. Ήταν στη συμβολή Όθωνος και Αμαλίας στην πλατεία Συντάγματος, επειδή στο σημείο υπήρχε νερό από τη βρύση της Μπουμπουνίστρας. Κόπηκε όταν ασφαλτοστρώθηκαν οι δρόμοι γύρω απ’ την πλατεία.
Άλλος διάσημος ήταν ο πλάτανος του Μεντρεσέ, στους Αέρηδες στην Πλάκα. Ήταν πελώριος και βρισκόταν στην αυλή ενός κτιρίου που ήταν ιεροσπουδαστήριο των Τούρκων και μετά φυλακή επί Όθωνα. Οι φυλακισμένοι τρόμαζαν βλέποντας τα κλαδιά του, γιατί φαντάζονταν πως θα τους κρεμούσαν απ’ αυτά. Εξ’ ου και το τραγουδάκι «ο πλάτανος του Μεντρεσέ / έχει διπλό τον κλώνο, ο ένας γράφει ισόβια / κι ο άλλος λαιμητόμο».
Ο πλάτανος του Θεόφιλου είναι ο πιο διάσημος του Αιγαίου. Βρίσκεται στην Λέσβο και η παράδοση λέει ότι έχει ηλικία που ξεπερνά τα χίλια χρόνια. Είναι στην τοποθεσία Καρήνη λίγο πριν την Αγιάσο. Στην πελώρια κουφάλα που βρίσκεται στην βάση του σύχναζε και συχνά έμενε ο περίφημος (και περιφρονημένος) λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος. Εκεί ζωγράφιζε επίσης τις πασίγνωστες τάβλες του, με αμοιβή ένα πιάτο φαγητό. Σήμερα αποτελεί πολύβουο τουριστικό πέρασμα.
Δεκάδες ακόμα ήταν οι διάσημοι πλάτανοι σ’ όλη τη χώρα, που το τσιμέντο και η επέκταση των πόλεων τους εξαφάνισε. Ο πλάτανος της Κηφισιάς, ο πλάτανος του Ναυπλίου κάτω από τον οποίον έγιναν ιστορικές συγκεντρώσεις και δράσεις όπως ο πρώτος εθνικός έρανος για τον αγώνα, ο πλάτανος του Μπελόν στην Καβάλα, όπως και ο πλάτανος του Αγίου Νικολάου Σπλάντζιας στα Χανιά, από τα κλαδιά του οποίου οι Τούρκοι το 1821 απαγχόνισαν τον επίσκοπο Κισσάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη και τον ιεροδιάκονο Καλλίνικο από τη Βέροια. Τους είχαν σύρει ως εκεί γυμνούς κρατώντας τους από τη γενειάδα τους και μετά τον απαγχονισμό τους, ο τούρκικος όχλος πήρε τα κορμιά τους και τα έσερνε με το σκοινί του απαγχονισμού στα στενά σοκάκια της πόλης των Χανίων.
Δημήτρης Καμπουράκης
newsit
Απλά μας ενδιαφέρει να ακούγονται όλες οι απόψεις χωρίς λογοκρισία.
Τα Μπουλούκια
Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.