η μάχη της ανθρώπινης φύσης του Χριστού
Όταν τo 1955 δημοσιεύτηκε το μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη Ο τελευταίος πειρασμός προκάλεσε σοκ. Η ελλαδική Εκκλησία είχε απειλήσει τον συγγραφέα με αφορισμό αλλά η απειλή δεν πραγματοποιήθηκε εξαιτίας της παρέμβασης του Πατριάρχη Αθηναγόρα που διέθετε όχι μόνο την ψυχραιμία αλλά και την ευφυΐα να αντιληφθεί ότι πέραν των άλλων κάτι τέτοιο θα έβλαπτε πρωτίστως την Εκκλησία.
Τον Δεκέμβριο όμως του 1988 οργανωμένες ομάδες παραεκκλησιαστικών οργανώσεων κατάφεραν να σταματήσουν την προβολή της κινηματογραφικής ταινίας του Μάρτιν Σκορσέζε η οποία βασιζόταν στο βιβλίο του Καζαντζάκη. Για την ιστορία, ας σημειώσουμε ότι το μυθιστόρημα είχε την «τιμή» να περιληφθεί στον περιβόητο κατάλογο Απαγορευμένων βιβλίων (Index librorum prohibitorum) του Βατικανού.
Εκδοχές του Ιούδα
Η ριζοσπαστικότερη ιδέα του Καζαντζάκη στον Τελευταίο πειρασμό δεν είναι η μάχη της ανθρώπινης φύσης του Χριστού με τη θεία, που καταλήγει στην τελική επικράτηση της δεύτερης. Είναι το ότι ο Ιούδας παρουσιάζεται όχι ως φριχτός προδότης αλλά ως πιστός μαθητής εντεταλμένος από τον ίδιο τον Χριστό να τον προδώσει ώστε να εκπληρώσει την επί Γης αποστολή του. Πενήντα τόσα χρόνια αργότερα η δημοσίευση του Ευαγγελίου του Ιούδα, ενός κοπτικού κειμένου 1.700 ετών, αποκάλυπτε ότι η προσέγγιση του Καζαντζάκη δεν απείχε σχεδόν καθόλου από μια αρκετά διαδεδομένη, όπως αποδείχθηκε, άποψη στα τέλη του δεύτερου μεταχριστιανικού αιώνα. Το θέμα της προδοσίας πυροδοτούσε επί αιώνες τη λαϊκή φαντασία με αποτέλεσμα ταυτοχρόνως με την επικρατούσα εκδοχή ότι ο Ιούδας ήταν ο μεγαλύτερος προδότης που παρουσιάστηκε από καταβολής ανθρώπου να κυκλοφορούν και άλλες, οι οποίες τον αντιμετωπίζουν με συμπάθεια.
Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις είναι από το National Geographic
Ε: Πώς διασώθηκε ο κώδικας που περιλαμβάνει το ευαγγέλιο του Ιούδα μετά από τόσους αιώνες;
Α: Επειδή ο κώδικας παρέμεινε κρυμμένος στην αιγυπτιακή έρημο για σχεδόν 1.700 χρόνια, ο πάπυρος διατηρήθηκε άθικτος. Ωστόσο, αφού τοποθετήθηκε σε μια τραπεζική θυρίδα στο Λονγκ Άιλαντ, στη Ν. Υόρκη, όπου και έμεινε για 16 ολόκληρα χρόνια, η κατάστασή του επιδεινώθηκε δραματικά. Για να ανασυνθέσουν το κείμενο, ο Ρόντολφ Κασέρ και η ομάδα του έπρεπε να ενώσουν γύρω στα χίλια σπαράγματα παπύρου.
Ε: Το ευαγγέλιο του Ιούδα ήταν γνωστό στους μελετητές;
Α: Οι μελετητές γνώριζαν την ύπαρξη του ευαγγελίου του Ιούδα από αναφορές σε άλλα αρχαία κείμενα. Η παλαιότερη γνωστή αναφορά στο ευαγγέλιο του Ιούδα υπάρχει σε κείμενο του Ειρηναίου, επίσκοπου Λουγδούνου (Λιόν), το 180 μ.Χ. Ωστόσο, ο κώδικας που περιλαμβάνει το ευαγγέλιο του Ιούδα ανακαλύφθηκε μόλις τη δεκαετία του 1970 στην Αίγυπτο, ενώ η συντήρηση του χειρογράφου και η μετάφραση του κειμένου από μια ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Ρόντολφ Κασέρ –επιφανή ειδικό στην κοπτική γραμματεία– δεν ξεκίνησε παρά πολύ πρόσφατα, το 2001.
Ε: Ποιός έγραψε το ευαγγέλιο του Ιούδα;
Α: Ο συγγραφέας του ευαγγελίου του Ιούδα παραμένει άγνωστος. Το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο του ευαγγελίου, στο οποίο βασίστηκε αυτή η μετάφραση στα κοπτικά, θεωρείται ότι γράφτηκε ανάμεσα στην εποχή που διαμορφώθηκαν τα τέσσερα επίσημα ευαγγέλια και το 180 μ.Χ. από μια ομάδα χριστιανών γνωστικών.
Ε: Γιατί γράφτηκαν αυτά τα κείμενα; Ποιός ήταν ο σκοπός τους;
Α: Κατά το 2ο αιώνα διαφορετικές ομάδες χριστιανών έγραφαν διάφορα κείμενα για να προσδώσουν κύρος στις προσωπικές τους απόψεις. Τότε έκαναν την εμφάνισή τους διάφορα ευαγγέλια, πολλά από τα οποία ήταν γραμμένα εξ ονόματος των αποστόλων. Εκείνα τα ψευδεπίγραφα κείμενα αντιμετωπίζονταν ως ιερά από την κάθε ομάδα, αν και τελικά τα περισσότερα χαρακτηρίστηκαν «αιρετικά» και αργότερα τέθηκαν εκτός των ορίων της χριστιανικής διδασκαλίας από την πρωτοχριστιανική Εκκλησία.
Τον Δεκέμβριο όμως του 1988 οργανωμένες ομάδες παραεκκλησιαστικών οργανώσεων κατάφεραν να σταματήσουν την προβολή της κινηματογραφικής ταινίας του Μάρτιν Σκορσέζε η οποία βασιζόταν στο βιβλίο του Καζαντζάκη. Για την ιστορία, ας σημειώσουμε ότι το μυθιστόρημα είχε την «τιμή» να περιληφθεί στον περιβόητο κατάλογο Απαγορευμένων βιβλίων (Index librorum prohibitorum) του Βατικανού.
Εκδοχές του Ιούδα
Η ριζοσπαστικότερη ιδέα του Καζαντζάκη στον Τελευταίο πειρασμό δεν είναι η μάχη της ανθρώπινης φύσης του Χριστού με τη θεία, που καταλήγει στην τελική επικράτηση της δεύτερης. Είναι το ότι ο Ιούδας παρουσιάζεται όχι ως φριχτός προδότης αλλά ως πιστός μαθητής εντεταλμένος από τον ίδιο τον Χριστό να τον προδώσει ώστε να εκπληρώσει την επί Γης αποστολή του. Πενήντα τόσα χρόνια αργότερα η δημοσίευση του Ευαγγελίου του Ιούδα, ενός κοπτικού κειμένου 1.700 ετών, αποκάλυπτε ότι η προσέγγιση του Καζαντζάκη δεν απείχε σχεδόν καθόλου από μια αρκετά διαδεδομένη, όπως αποδείχθηκε, άποψη στα τέλη του δεύτερου μεταχριστιανικού αιώνα. Το θέμα της προδοσίας πυροδοτούσε επί αιώνες τη λαϊκή φαντασία με αποτέλεσμα ταυτοχρόνως με την επικρατούσα εκδοχή ότι ο Ιούδας ήταν ο μεγαλύτερος προδότης που παρουσιάστηκε από καταβολής ανθρώπου να κυκλοφορούν και άλλες, οι οποίες τον αντιμετωπίζουν με συμπάθεια.
Ε: Πώς διασώθηκε ο κώδικας που περιλαμβάνει το ευαγγέλιο του Ιούδα μετά από τόσους αιώνες;
Α: Επειδή ο κώδικας παρέμεινε κρυμμένος στην αιγυπτιακή έρημο για σχεδόν 1.700 χρόνια, ο πάπυρος διατηρήθηκε άθικτος. Ωστόσο, αφού τοποθετήθηκε σε μια τραπεζική θυρίδα στο Λονγκ Άιλαντ, στη Ν. Υόρκη, όπου και έμεινε για 16 ολόκληρα χρόνια, η κατάστασή του επιδεινώθηκε δραματικά. Για να ανασυνθέσουν το κείμενο, ο Ρόντολφ Κασέρ και η ομάδα του έπρεπε να ενώσουν γύρω στα χίλια σπαράγματα παπύρου.
Ε: Το ευαγγέλιο του Ιούδα ήταν γνωστό στους μελετητές;
Α: Οι μελετητές γνώριζαν την ύπαρξη του ευαγγελίου του Ιούδα από αναφορές σε άλλα αρχαία κείμενα. Η παλαιότερη γνωστή αναφορά στο ευαγγέλιο του Ιούδα υπάρχει σε κείμενο του Ειρηναίου, επίσκοπου Λουγδούνου (Λιόν), το 180 μ.Χ. Ωστόσο, ο κώδικας που περιλαμβάνει το ευαγγέλιο του Ιούδα ανακαλύφθηκε μόλις τη δεκαετία του 1970 στην Αίγυπτο, ενώ η συντήρηση του χειρογράφου και η μετάφραση του κειμένου από μια ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Ρόντολφ Κασέρ –επιφανή ειδικό στην κοπτική γραμματεία– δεν ξεκίνησε παρά πολύ πρόσφατα, το 2001.
Ε: Ποιός έγραψε το ευαγγέλιο του Ιούδα;
Α: Ο συγγραφέας του ευαγγελίου του Ιούδα παραμένει άγνωστος. Το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο του ευαγγελίου, στο οποίο βασίστηκε αυτή η μετάφραση στα κοπτικά, θεωρείται ότι γράφτηκε ανάμεσα στην εποχή που διαμορφώθηκαν τα τέσσερα επίσημα ευαγγέλια και το 180 μ.Χ. από μια ομάδα χριστιανών γνωστικών.
Ε: Γιατί γράφτηκαν αυτά τα κείμενα; Ποιός ήταν ο σκοπός τους;
Α: Κατά το 2ο αιώνα διαφορετικές ομάδες χριστιανών έγραφαν διάφορα κείμενα για να προσδώσουν κύρος στις προσωπικές τους απόψεις. Τότε έκαναν την εμφάνισή τους διάφορα ευαγγέλια, πολλά από τα οποία ήταν γραμμένα εξ ονόματος των αποστόλων. Εκείνα τα ψευδεπίγραφα κείμενα αντιμετωπίζονταν ως ιερά από την κάθε ομάδα, αν και τελικά τα περισσότερα χαρακτηρίστηκαν «αιρετικά» και αργότερα τέθηκαν εκτός των ορίων της χριστιανικής διδασκαλίας από την πρωτοχριστιανική Εκκλησία.
Η πρώτες φράσεις του Ευαγγέλιου του Ιούδα
Απλά μας ενδιαφέρει να ακούγονται όλες οι απόψεις χωρίς λογοκρισία.
Τα Μπουλούκια
Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.