H Τσακώνικη διάλεκτος

Έρχεται από πολύ παλιά και μιλάει πολύ ζωντανά

Οι σημερινοί Τσάκωνες κατά μια επιστημονική άποψη είναι απ' ευθείας απόγονοι των Ελευθερολακώνων. Υπάρχει όμως και μια άποψη που τους συνδέει με τα πανάρχαια θρακικά φύλα. Η άποψη αυτή υποστηρίζεται και από τη μερική συγγένεια του γλωσσικού ιδιώματος και από την δεσπόζουσα λατρεία στον Διόνυσο.

Η αλήθεια είναι ότι η καταγωγή του ονόματος "Τσάκωνες" είναι δυσερμήνευτη και δεν είναι σωστό να υιοθετούμε την ετοιμολογία άκριτα. Παρ' όλο που είναι γοητευτικό και ακούγεται εύλογο να έχει φτάσει το όνομα Λάκωνες παραφθαρμένο ως Τσάκωνες, οι μελετητές δεν το θεωρούν πιθανό. Το αδιαμφισβήτητο είναι η καταγωγή των Τσακώνων από τα Δωρικά φύλα. Μας το μαρτυρά αυτό η ανόθευτη, πρωτογενής γλώσσα. Η τσακώνικη.

Αυτή η διάλεκτος θεωρείται η αρχαιότερη ομιλούμενη ελληνική γλώσσα. Πολλοί μελετητές έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο της τσακώνικης κι έχουν συνεισφέρει.

Στις γνώσεις  μας, όπως ο Γερμανός φιλόλογος Μιχαήλ Δέφνερ. Ο Δέφνερ γοητεύτηκε από τη συναναστροφή του με τους γέροντες Τσάκωνες. Κράτησε επιμελείς σημειώσεις από τις μαρτυρίες τους και θαύμασε το ιδίωμα που μιλούσαν. 

Ενώ από τον τρίτο αιώνα προ Χριστού σε όλο τον ελλαδικό Χώρο επικράτησε η κοινή αλεξανδρινή, στην Κυνουρία διατηρήθηκε αυτούσια η δωρική ντοπιολαλιά. Αυτό το ιδίωμα ξεπέρασε και το σκόπελο της μεσαιωνικής γλώσσας, που εξελίχθηκε στην γνωστή μας ελληνική, λόγω της σχετικής απομόνωσης της Κυνουρίας. 

Το 16ο  αιώνα υπάρχει αναφορά του πάστορα Stephan Gerlach από την γερμανική πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη προς τον ελληνιστή Μαρτίνο Κρούσιο, με την οποία τον ενημερώνει για την ύπαρξη αυτόχθονος ιδιότυπου γλωσσικού οργάνου στην Τσακωνιά.

Το ίδιο βεβαιώνει, παραξενεμένος μάλιστα, ο μεγάλος περιηγητής Εβλιγιά Tσελεµπή. 

Η τσακώνικη γλώσσα μπόρεσε να φτάσει ως εμάς ζωντανή και δυναμική.

Τα τσακώνικα επιβίωσαν και όπου, εκτός ελλαδικού χώρου, υπήρξαν αποικίες Τσακώνων, όπως στην θάλασσα του Μαρμαρά. Όπως μιλάνε οι Τσάκωνες σήμερα, μιλούσε ο Λεωνίδας. Είναι χαρακτηριστική και αξίζει να αναφερθεί µία φράση πάρα πολύ κοινή στην καθομιλουμένη τσακώνικη γλώσσα. 

Όταν θέλουν να πουν πως κάποιος εξαφανίστηκε, λένε «έγινε άρατος». Κι εννοούν τον Άρατο, τον αρχιστράτηγο της Αχαϊκής συμπολιτείας που τράπηκε σε φυγή τον τρίτο αιώνα προ Χριστού, προκαλώντας μεγάλη εντύπωση στους άφοβους Κυνουριάτες.

Πολλοί ερευνητές και ρέκτες ασχολούνται µε την τσακώνικη διάλεκτο. "Ο φιλόλογος Θανάσης Π. Κωστάκης (1906-16 Δεκεμβρίου του 2006), από τα Πέρα Μέλανα, µε το Τρίτομο Λεξικό της Τσακώνικης Διαλέκτου που εξέδωσε η Ακαδημία Αθηνών το 1986 θεωρείται ο εγκυρότερος Τσακωνολόγος.

Το Αρχείο Τσακωνιάς τον τίμησε εν ζωή τοποθετώντας την προτομή του (μαζί µε εκείνη του Τσάκωνα Ιατρού-Ακαδημαϊκού Γεωργίου Μερίκα) στην προ του Μετοχίου Αγίου Νικολάου Καρυάς Πλατεία, στον Τίμιο Πρόδρομο Λεωνιδίου." 

Τα Τσακώνικα είναι µια διάλεκτος που μιλιέται συνεχώς εδώ και 3.000 περίπου χρόνια στην Τσακωνιά της Αρκαδίας που σήμερα περιλαμβάνει µια έκταση μήκους 30-40 χλμ. και πλάτους 15-20 χλμ. και εκτείνεται από τις ανατολικές υπώρειες του Πάρνωνα (Μαλεβός ή Κρόνιον Ορος) μέχρι τον Αργολικό Κόλπο και από τον Άγιο Ανδρέα μέχρι το Λεωνίδιο, χωρίς να υπάρχει γραπτό κείμενο μέχρι το 1837 όταν ο Κωνσταντίνος Οικονόμου ο εξ Οικονόμων καταγράφει επιστολές Λενιδιωτών ιερέων (Τροχάνη και Αλτηγού)." 

Τα Τσακώνικα είναι ένα μοναδικό γλωσσολογικό φαινόμενο που αξίζει την μελέτη και την προσοχή των ειδικών. Κυρίως όμως αξίζει τη διαιώνισή του. 

Τα τσακώνικα είναι η ευκαιρία µας να ακούσουμε τη γλώσσα των προγόνων µας όπως αυτή μιλιόταν χιλιάδες χρόνια πριν, αυτούσια, απαράλλαχτη και σφριγηλή, χωρίς τις παρερμηνείες των λογίων και των σχολαστικών. 

Μια κουβέντα µ' ένα γέροντα Τσάκωνα στη μητρική του την τσακώνικη γλώσσα είναι πιο σπουδαία για την αυτογνωσία µας από πολλές ώρες στα σπουδαστήρια και τις βιβλιοθήκες.

Πολλοί ξένοι ελληνιστές έχουν ασχοληθεί µε αυτό το ιδίωμα. Η δυσκολία της καταγραφής της γλώσσας έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι έχει διατηρήσει 33 σύμφωνα τα οποία δεν αποδίδονται µε ακρίβεια από τα υπάρχοντα του αλφαβήτου. 

Ωστόσο γίνονται μεγάλες προσπάθειες να διασωθεί ο πλούτος της µε την αποθησαύριση των τραγουδιών και µε την σύνταξη λεξικών. Το πλήθος των Τσακώνων που στοχάζονται στην μητρική τους γλώσσα αναγκαστικά μειώνεται. Όμως ευτυχώς το μεγάλο κύμα της ομογενοποίησης έχει καταλαγιάσει διεθνώς.

Έχει γίνει φανερό πως χρειαζόμαστε όλες τις ψηφίδες του πολιτισμού.

Έτσι η τάση είναι τα ιδιώματα να µην απορροφηθούν, αλλά να παραμείνουν ως κρίκοι που συνδέουν το σήμερα µε το απώτατο παρελθόν. Μέσα στην προσπάθεια να διασωθεί η κελτική γλώσσα, η σκωτσέζικη, η μαλτέζικη και οι λοιπές κοινοτικές γλώσσες, θα διασωθεί και η τσακώνικη. Άλλωστε το αξίζει. Έρχεται από πολύ παλιά και μιλάει πολύ ζωντανά.

leonidion.gr