Συνέντευξη με τον Μίμη Πλέσσα

«Όλα δικά σου μάτια μου»

Η καρδιά  συνωμοτεί με την ευστροφία του μυαλού, τα χέρια πάλλονται ρυθμικά στα ασπρόμαυρα πλήκτρα του πιάνου και τότε οι νότες ξεχύνονται σαν μεθυστικό άρωμα στο χώρο. Ο Μίμης Πλέσσας πάνω από έξι δεκαετίες κρατά στην αγκαλιά του τη μεγάλη του αγάπη που λέγεται μουσική. Καμιά φορά τσακώνονται και της λέει «Όταν μιλάς για χωρισμό, να μην δακρύζεις μπρος μου».

Ύστερα, όμως τα βρίσκουν και της σιγομουρμουρίζει γλυκά στ’ αυτί «Όλα δικά σου μάτια μου». Αγαπιούνται παράφορα και έχουν αποκτήσει αμέτρητα παιδιά, τα αληθινά τραγούδια που χώρεσαν μέσα τους τις μεγάλες μας στιγμές, τους αγιάτρευτους καημούς και τους κρυφούς μας πόθους.

Γεννημένος στην Αθήνα το 1924 κουβαλά απάνω στις πλάτες του το βάρος της κατοχής και της ανεξήγητης χουντικής σκληρότητας. Ωστόσο, ξεδιπλώνει το ταλέντο του και αντιστρέφει μέσα του όσα άσχημα βλέπει έξω. Με έναν παράξενο, σχεδόν μαγικό τρόπο καταφέρνει να μετουσιώσει την αγριότητα που βίωσε σε σεβασμό, υπομονή, ευγνωμοσύνη και απέραντη ευγένεια για όσα όμορφα συνάντησε και συναντά στο χάρτη της ζωής του.

Μέσα από πολλή και σκληρή δουλειά διαπρέπει παντρεύοντας τους ήχους της τζαζ με τη λαϊκή μουσική. Καταφέρνει να δημιουργήσει διαχρονικές μελωδίες και να επιτύχει σπουδαίες συνεργασίες με εξαιρετικούς στιχουργούς και ερμηνευτές.

Βλέπει φως μες στο σκοτάδι και ανάβει τα φεγγάρια του κόσμου, για να φωτίσει τη ψυχή μας. Φτιάχνει γλαφυρές συνθέσεις που σπαρταράνε σαν ψάρια έξω από το νερό αλλά έχουν ένα αδιαπέραστο ήθος και μια αδιασάλευτη ποιότητα.

Χτυπά στα χέρια του δυνατά τις θαλασσιές τις χάντρες και μας προκαλεί να χορέψουμε σ’έναν χορό γοητευτικό που είναι ευχάριστος και ζωντανός, χωρίς όμως κανένα ευτελές σημάδι της φτηνής ψυχαγωγίας. Αυτό ακριβώς τον ξεχωρίζει. Σεμνός και τρυφερός μας δίνει το αθάνατο νερό που πηγάζει κατευθείαν από την πηγή της ψυχής του, χαρίζοντάς μας απλόχερα τη δική του αθανασία. Ο μεγάλος μαέστρος μιλάει για την καριέρα, το έργο του και τη ζωή…

- Αν απλώσουμε το νήμα της ζωής σας προς τα πίσω, ποια στοιχεία είναι αυτά που χρωματίζουν την καλλιτεχνική σας δημιουργία;

- Τα στοιχεία αυτά είναι η τύχη, η αναγκαιότητα και οι ατέλειωτες δυσκολίες που γνώρισε όχι μόνο η δική μου η καριέρα, αλλά η δική μου η γενιά. Πάντα κρατούσαμε την πίστη και την ελπίδα, για να μπορούμε να ξεπερνάμε τις δυσκολίες. Με αυτή τη συνταγή (για να το πω λαϊκά) κατάφερα να είμαι σήμερα μαζί σου, με έναν άνθρωπο που έχει ασχοληθεί τόσο, ώστε να τον νοιάξει η ζωή και η καριέρα μου και να με ρωτάει.

- Το βραβείο που αποσπάσατε ως 5^ος καλύτερος πιανίστας στις ΗΠΑ αποτέλεσε για την ιδιοσυγκρασία σας έναν σοβαρό κίνδυνο να βρεθείτε κοντά στην πρόκληση της δόξας και να παρασυρθείτε από αυτήν;

- Το αντίθετο θα έλεγα. Εκείνη την εποχή γίνονται τεράστιες ανακατάξεις της έννοιας της τζαζ και έχει κάποιος διαφορετικά ακούσματα, ανάλογα αν είναι από την ανατολική, τη δυτική ή τη νότια πλευρά. Ταυτόχρονα, γίνεται και η απελευθέρωση από το στίχο των τραγουδιστών.

Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια περίοδο στην οποία ο μακαρθισμός είναι στη μεγάλη του αυστηρότητα. Εγώ βρίσκομαι εγκλωβισμένος κατά κάποιο τρόπο από το γεγονός, ότι παίζω με μαύρους.

Όταν με φωνάξανε από το Immigration Office και με ρωτήσανε: «Πίνετε καφέ με μαύρους;» εγώ απάντησα: «Αυτοί οι μαύροι κάποια στιγμή θα  είναι προπομποί μιας πολύ μεγάλης επανάστασης για όλο τον κόσμο.». Μου είπαν: «Ή κατατάσσεσαι και σε στέλνουμε στην Κορέα ή τελειώνεις τις σπουδές σου σε δυο μήνες και γυρνάς σπίτι σου και κατατάσσεσαι στο στρατό εκεί.» Δεν είχα όμως το απαραίτητο χαρτί.

Μάλιστα, γυρνώντας εδώ είχα να αντιμετωπίσω την αντίληψη που επικρατούσε, ότι η τζαζ είναι ένα κακό αμερικάνικο πράγμα. Ήμουν ακατάταχτος και εκδιωγμένος. Για να μπορέσω να πάρω το διδακτορικό μου διάβαζα 20 ώρες, με απότελεσμα, όταν επέστρεψα πια, ήμουν σε …κακό χάλι υγείας. Γι’ αυτό το λόγο με πήραν στο στρατό ως βοηθητικό. Όλες αυτές οι δυσκολίες, λοιπόν, με βοήθησαν  να μην ισχυροποιήσω ποτέ ένα τέτοιο μεγάλο βραβείο.

- Έχετε πει πως δεχτήκατε μεγάλη επιρροή από τον μεγάλο πιανίστα της τζαζ Teddy Wilson. Το φάσμα της δικής σας συνθετικής δημιουργίας είναι μεγάλο περιλαμβάνοντας και πολλά υπέροχα, διαχρονικά λαϊκά κομμάτια. Αν βάλουμε στη ζυγαριά της καρδιάς σας, αυτά τα δύο είδη, ποιό θα βαρύνει περισσότερο;

- Αλίμονό μου, αν μπορούσα έστω και για μια στιγμή να ξεχωρίσω δυο πράγματα, τα οποία είναι και τα δυο βαθιά παιδιά μου και εγγόνια μου και δισέγγονά μου. Κι αυτό το λέω με καμάρι. Ανακάλυψα και  ισχυρίζομαι  πια, ότι η μουσική είναι μία. Ο πατέρας μου ήταν Ζακυνθιώτης και ακούω το bel canto από τη Δύση. Από την άλλη μεριά η μάνα μου ήταν Φαναριώτισσα και ακούω το μεγαλείο του Βυζαντίου και της Ανατολής. Έχεις προσπαθήσει ποτέ να κόψεις ένα κεφάλι στη μέση και να έχεις δύο ζωντανά;

- Κορυφαία στιγμή της διαδρομής σας υπήρξε η συνεργασία σας με το Λευτέρη Παπαδόπουλο στο «Δρόμο». Τι ήταν αυτό που συγκίνησε και συγκινεί ακόμα τον ακροατή, όταν η Μυρσίνη βάζει τ’ άσπρα και όταν ο Πουλόπουλος συνομιλεί μ’ ένα άγαλμα;

- Συγκίνησε το γεγονός ότι για πρώτη φορά χρησιμοποιήσαμε τραγούδια που ήταν τελείως διαφορετικά σε γραμμένο ύφος από το Λευτέρη. Τα είχε δώσει τα τραγούδια σε συνθέτες άλλους και του τα είχαν επιστρέψει λέγοντάς του, ότι δεν βγαίνει τραγούδι. Όταν τα βρήκα στο γραφείο του, κατάλαβα τη μοναδικότητά τους. Τα πήρα και ύστερα από μία-δυο μέρες τα είχα έτοιμα. Από τα τραγούδια του δίσκου μόνο το  «Ξημερώνει Κυριακή» έχει ρεφρέν. Όταν εκτελείται αυτό το κομμάτι απανταχού της υφηλίου, Έλληνες και ξένοι σηκώνονται και τραγουδάνε στα ελληνικά. Από τη Γη του Πυρός ως την Ιαπωνία οποιοδήποτε τραγούδι δικό μου ακούγεται σήμερα είναι στα ελληνικά. Κι αυτό το καμαρώνω πολύ.

- Έχοντας γράψει μουσική για πολλές κινηματογραφικές ταινίες και απαριθμώντας αμέτρητες επιτυχίες, υπήρξε στιγμή που πραγματικά δυσκολευτήκατε πολύ να σκαρώσετε τη μελωδία που να ταιριάζει απόλυτα απάνω στο στίχο;

- Όχι. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, είχα την ειλικρίνεια να ζητήσω να το διορθώσω πριν το ξανακοιτάξω ή να έχω την άδεια από τους συνεργάτες μου να φέρω το στίχο στη ροή της μελωδίας, για να μπορέσει το αποτέλεσμα να έχει ένα μεγαλείο. Το τραγούδι πρέπει να είναι τόσο αληθινό που να μπορέσει να περάσει στον κόσμο και περνώντας από την κρίση του χρόνου δυο-τρεις φορές, καθε φορά που κάνει ανακατάξη των αληθινών, αυτός να το «συγχωρέσει». Είναι πολύ εύκολο να είσαι κίβδηλος. Άμα ο χρόνος σε συγχωρέσει, βρίσκεις τα τραγούδια σου φωλιασμένα στο DNA των δισέγγονών μας.

- Ο Άκης Πάνου ως πολύ σημαντικός λαϊκός τραγουδοποιός θεωρούσε πως ο στίχος είναι το φαί και η μουσική η σάλτσα. Εσείς τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που υπερισχύει τελικά στο τραγούδι; Τι καθορίζει το αγκάλιασμα από τον κόσμο και την αντοχή του στο χρόνο;

- Αν ζούσε ο φίλος μου ο Άκης, θα τον καλούσα σε τραπέζι και θα του έβαζα ξεχωριστά το φαί και ξεχωριστά τη σάλτσα. Αν δεν τα ανακατώσεις σε σωστή αναλογία, δεν θα τρώγονται.

- Σήμερα, συμβαίνουν αξιόλογα πράγματα στα μουσικά τεκταινόμενα; Νιώθετε πως υπάρχει έμπνευση από νέους δημιουργούς;

- Σήμερα είναι ίσως η πιο κατάλληλη στιγμή, για να μπορέσουν οι νέοι δημιουργοί να αναγνωριστούν οι αληθινοί μεταξύ τους. Πρέπει να κάνουν την καινούργια τους επανάσταση, όπως την κάναμε κι εμείς. Η δική μας επανάσταση μαζί με το Μάνο και το Μίκη ήταν, το ότι καταφέραμε να κρατήσουμε την ξενόφερτη μουσική της εποχής εκείνης, την οποία προπαγάνδιζαν και προσπαθούσαν να επιβάλλουν τουλάχιστον μια δεκαετία.

Όσοι θέλουν να εντρυφήσουν στην αλήθεια του έργου μας μπορούν να το κάνουν μέχρι και σήμερα και να ξεχωρίσουν τα καλά του καθενός, για να πάνε παρακάτω. Ενδεχομένως μπορούν να αφήσουν τα παλιά να χαρακτηρίζονται μόνο από την εποχή τους.

- Ο Νίκος Καζαντζάκης είχε πει: «Ό,τι δεν συνέβη ποτέ είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά». Υπάρχει κάτι στη δική σας ζωή που έμεινε απωθημένο και θα θέλατε να είχε συμβει;

- Φαντάζεσαι, ότι θα είχα όλες αυτές τις απαντήσεις, αν για οποιοδήποτε λόγο δεν εξακολουθούσα ακόμα να έχω μέσα στο κουτί της πανδώρας κρυμμένη την ελπίδα;

- Έχετε μια ευγένεια και μια γλυκύτητα. Ποιος κρατά το κλειδί της προσωπικής σας ηρεμίας, όπως αντανακλάται στο πρόσωπό σας;

- Με πέτυχες σε στιγμές ευφροσύνης και ηρεμίας. Αν με πετύχεις ποτέ σε πρόβα για μια γενική δοκιμή, όταν κάποιος καθυστερεί να φτάσει, τότε θα ανακαλέσεις την περιγραφή που έκανες και θα πεις πως δεν έχεις δει άνθρωπο πιο θυμωμένο. Η ηρεμία που λες προέρχεται από το γεγονός, ότι ξέρω, ότι πέτυχα χωρίς βοήθεια.

- Αν σας ζητούσαμε να αφιερώσετε ένα στίχο από κάποιο τραγούδι σας στους ανθρώπους που είναι απελπισμένοι και αναζητούν λίγο φως, ποιος θα ήταν αυτός;

- Ξημερώνει Κυριακή, μη μου λυπάσαι. Είναι όμορφη η ζωή, να το θυμάσαι.

- Σας βλέπουμε ακμαίο, ακόμη να εργάζεστε και να ασχολείστε ενεργά με τη μουσική. Ποιο το κίνητρο σας;

Περιτριγυρίζομαι από νιάτα. Άλλοι μαθητεύουν κοντά μου και σε άλλους μαθητεύω εγώ κοντά τους. Μέσα από αυτή τη διελκυστίνδα συμβαίνουν πολύ σημαντικά πράγματα. Ένα πράγμα μένει, αν μετά από τριάντα χρόνια εξακολουθούν κάποια από αυτά που έκανα ή που θα κάνω, όσα χρόνια ο μεγαλοδύναμος μου δίνει για ζωή και δημιουργία, να απασχολούν και να είναι προικιό στα παιδιά μας.

- Τι μπορεί να αποτελέσει το φάρο για τον λαό μας σε αυτή την κρίση; Σε τι να ελπίζουμε; Σε τι ελπίζετε;

- Όλα αλλάζουν, όπως το έλεγε και ο Ηράκλειτος. Τα πάντα ρει. Αυτή είναι η προσταγή των παιδιών μας και των εγγόνων μας που ξεπερνάει τις πράσινες, τις κόκκινες και τις θαλασσιές τις χάντρες.

flowmagazine