Το μήνυμα της Μεγ. Τετάρτης

Η Μεγάλη Τετάρτη είναι αφιερωμένη στη μνήμη της αμαρτωλής γυναίκας που μετανόησε, πίστεψε στο Χριστό και άλειψε τα πόδια του με μύρο.

Το πρωί της Μεγάλης Τετάρτης τελείται η προηγιασμένη Θεία Λειτουργία και το απόγευμα γίνεται η Ακολουθία του Ευχελαίου και η τελετή του Νιπτήρος, που είναι και ο Όρθρος της Μεγάλης Πέμπτης που αναφέρεται στο πλύσιμο των ποδιών των μαθητών απον Ιησού, στο Μυστικό Δείπνο και την προδοσία του Ιούδα και ψάλλεται το Κοντάκιο "Ὅτε οἱ ἔνδοξοι μαθηταί".

Η Αμαρτία στη Θρησκευτική πίστη

Τώρα που είδαμε την αντίφαση στη δικανική αντίληψη της αμαρτίας, είναι ώρα να δούμε και τη σημασία της ίδιας της αμαρτίας.

"Αμαρτία" σημαίνει: "αστοχία". Και "αμαρτάνω" σημαίνει: "αστοχώ".

Όταν όμως μιλάμε για αστοχία, είναι φυσικό να υπονοείται η ύπαρξη ενός στόχου. Και κάθε μας ενέργεια, είτε είναι εύστοχη, είτε άστοχη σε κάποιο βαθμό. Ποιος όμως είναι ο στόχος; Και τι είναι η ευστοχία και η αστοχία;

Φυσικό είναι, ο στόχος στον οποίο αποσκοπούν οι ενέργειές μας, να αντιπροσωπεύει το κέντρο όλης μας της ύπαρξης. Ο στόχος να είναι ο σκοπός της ίδιας της ζωής μας! Και ποιος είναι ο σκοπός της ζωής για τον άνθρωπο; Μα φυσικά η ομοίωση με τον Θεό! Πλασθήκαμε κατ' εικόνα Του, για να οδηγηθούμε ελεύθερα στο καθ' ομοίωσιν. Το κατ' εικόνα είναι η δυνατότητα να του μοιάσουμε, μια δυνατότητα την οποία στερούνται τα ζώα. Και το καθ' ομοίωσιν, είναι Η ΕΠΙΤΕΥΞΗ αυτού του στόχου. Να γίνουμε όμοιοι με τον Θεό κατά χάριν.

Κάθε άνθρωπος, είναι ελεύθερος, να αξιοποιήσει αυτή τη δυνατότητα που του δίνει ο Θεός με την ύπαρξη που του έχει χαρίσει. Κάθε άνθρωπος, είναι ελεύθερος, να "ΣΤΟΧΕΥΣΕΙ" με τη ζωή και τις πράξεις του στη Θέωση, ή να δαπανάει τη ζωή του "στο γάμο του Καραγκιόζη", στοχεύοντας σε κάθε τι άλλο, εκτός από το ίδιο το νόημα και το σκοπό της ζωής του!

Κάθε μας ενέργεια και κίνηση, είτε μας φέρνει πιο κοντά στο στόχο, στο ποθούμενο της Θέωσης, είτε μας απομακρύνει από αυτό το στόχο. Και κάθε ενέργεια που μας φέρνει πιο κοντά, είναι μια ευλογημένη από τον Θεό επιτυχία. Ενώ κάθε αστοχία από το στόχο αυτό, είναι ΑΜΑΡΤΙΑ.

Όπως αντιλαμβάνεστε, όλα αυτά είναι πολύ διαφορετικά από την εντύπωση του δικαστηρίου και του "αυστηρού κριτή" που έχουν πολλοί στο μυαλό τους. Κι όμως αυτή είναι η έννοια της αμαρτίας στη Χριστιανική πίστη, όπως την έχει διατηρήσει αναλλοίωτη η Ορθόδοξη Εκκλησία του Κυρίου μας. Κανένας δεν μας υποχρεώνει να Θεωθούμε, και κανένας δεν μας υποχρεώνει να επιλέξουμε μια διαφορετική πορεία ζωής. Αλλά ό,τι επιλέξουμε, αυτό είναι που θα καθορίσει το αιώνιο μέλλον της ύπαρξής μας. Και στο βαθμό που θα πλησιάσουμε τη Θέωση, θα αμοιφθούμε με τη βίωση της ζωής του Ιδίου του Θεού που θα χαρίσει σε όσους αγωνίστηκαν στον αγώνα αυτό της "σκοποβολής". Ενώ αντίθετα, στο βαθμό που θα διώξουμε τον Θεό από τη ζωή μας, και θα τον κρατήσουμε μακριά, στον ίδιο βαθμό θα στερηθούμε τα δώρα που θα δώσει Αυτός στους νικητές. Αυτή είναι η "τιμωρία" των κακών ή αμελών σκοπευτών. Η στέρηση του δώρου!

Τα τρία βασικά είδη αμαρτίας

Βέβαια δεν είναι δυνατόν να ταξινομήσουμε ακριβώς τις αμαρτίες, και ούτε είναι κάθε αμαρτία ίδια με μια άλλη, όπως κάθε προσωπικότητα είναι διαφορετική από κάθε άλλη προσωπικότητα. Αλλά για να καταλαβαίνουμε τι λέμε, οι άγιοι της Εκκλησίας μας, κάνουν συχνά τρεις διαφορετικές διακρίσεις μεταξύ των αμαρτιών, ανάλογα με τον κάθε άνθρωπο.

1. Οι θανάσιμες αμαρτίες: Οι αμαρτίες αυτές, είναι οι αμαρτίες που γίνονται με έργο. Είναι αυτές που κάνουν οι αδιάφοροι προς τον Θεό, ή όσοι βρίσκονται ακόμα στο στάδιο της κάθαρσης, δηλαδή στα αρχικά στάδια της Χριστιανικής ζωής. Στους ανθρώπους αυτούς, κυριαρχούν τα πάθη και όχι ο φωτισμός του Αγίου Πνεύματος. Οι άνθρωποι αυτοί φέρονται και κατευθύνονται στη ζωή τους, από τις σαρκικές και ψυχικές κατώτερες βιολογικές δυνάμεις, και όχι από τις ανώτερες του Αγίου Πνεύματος. Οι αμαρτίες αυτές, διατηρούν την ψυχή του ανθρώπου νεκρή, εμποδίζοντας το Άγιο Πνεύμα από το να λειτουργήσει και να ανυψώσει τον άνθρωπο.

2. Οι μη θανάσιμες αμαρτίες: Λέει για κάποιες αμαρτίες ο απόστολος Ιωάννης "Εάν τις ίδη τον αδελφόν αυτού αμαρτάνοντα αμαρτίαν μη προς θάνατον, αιτήσει, και δώσει αυτώ ζωήν" (Α΄ Ιωάννου 5/ε: 16). Υπάρχουν λοιπόν κάποιες αμαρτίες που δεν είναι θανάσιμες. Αυτές είναι κυρίως όσες γίνονται με τη σκέψη. Είναι οι ελαφρές αμαρτίες όσων βρίσκονται στον φωτισμό, που έχουν ξεφύγει από το στάδιο της κάθαρσης, και οι αμαρτίες τους είναι λιγότερο σοβαρές. Αυτές ξεπερνιούνται και με τη βοήθεια της προσευχής των αδελφών μας.

3. Οι αμαρτίες του μη καλού: Αυτές είναι οι αμαρτίες των τελείων. Όσων δηλαδή βρίσκονται τόσο μπροστά στην πνευματική πορεία, που ούτε καν με τη σκέψη δεν αμαρτάνουν στον Θεό. Κρατούν το λογισμό τους καθαρό, και δεν διανοούνται καν το κακό. Παρ' όλα αυτά, ακόμα και αυτοί, κάνουν στη ζωή τους μικρότερες αστοχίες. Και οι αστοχίες αυτές, είναι το τι θα μπορούσαν να κάνουν, και τι τελικά έκαναν! Ενώ θα μπορούσαν να "χτυπήσουν κέντρο" στο στόχο, χτύπησαν ένα χιλιοστό πιο έξω! Για παράδειγμα, θα μπορούσε κάποιος απ' αυτούς τους αγίους να προσευχηθεί περισσότερο, αλλά δεν το έκανε. Θα μπορούσε να εργασθεί περισσότερο για να βοηθήσει έναν ακόμα φτωχό, όμως δεν το έκανε. Θα μπορούσε να πάει στην Εκκλησία ενωρίτερα, αλλά δεν πήγε... Μικρές αστοχίες, που όμως δεν παύουν να είναι αστοχίες, για κάποιον που έχει φθάσει στο σημείο να είναι δοσμένος ολοκληρωτικά στο στόχο της ζωής του, που είναι η ένωση με τον Θεό.

4. Η αμαρτία ως πνευματική ασθένεια
Ένα τελευταίο πράγμα που είναι χρήσιμο να πούμε σε αυτό το άρθρο, είναι ο τρόπος που πρέπει να βλέπουμε την αμαρτία. Όχι ως ενοχή, αλλά ως ασθένεια. Όχι ως πράξη, αλλά ως σύμπτωμα. Ας το εξηγήσουμε λίγο αυτό.

Όταν έχουμε βήχα και πάμε στο γιατρό, ο γιατρός κάνει διάγνωση, και μας λέει, για παράδειγμα, ότι έχουμε: "γρίπη", ή "κρυολόγημα", ή "πνευμονία"! Δεν είναι ο βήχας αρρώστια. Ο βήχας είναι σύμπτωμα! Προκαλείται από κάποια αρρώστια, στην οποία ο οργανισμός μας αντιδρά με βήχα. Και ο βήχας, είναι ενδεικτικός της βαθύτερα κρυμμένης αυτής αρρώστιας, και ένας γιατρός, από τον βήχα και από άλλα συμπτώματα, καταλαβαίνει την κατάσταση του οργανισμού μας. Το ίδιο συμβαίνει και με την πνευματική ασθένεια, και την Ορθόδοξη ψυχοθεραπεία μας.

Όταν ο πνευματικός μας γιατρός, μας εξομολογεί, στην πραγματικότητα ακροάζεται τα συμπτώματα! Δεν αντιμετωπίζει ως ασθένεια αυτή καθεαυτή την πράξη που θα του εξομολογηθούμε. Δεν είναι η πράξη το αληθινό πρόβλημα, αλλά υπάρχει κάτι βαθύτερο, το οποίο οδήγησε τον ψυχοσωματικό μας οργανισμό σε αυτή την πράξη. Πρόκειται για κάποιο πάθος, ριζωμένο μέσα μας, το οποίο αγωνίζεται ο πνευματικός να ξεριζώσει με τη συμβουλή, με τον κανόνα, και με την πορεία που μας δίνει. Ανιχνεύει ο πνευματικός, ποιος είναι ο λόγος της "αστάθειας" που κάνει το χέρι μας να στοχεύει λάθος, και να ξεφεύγει από το στόχο. Και μας προτείνει το κατάλληλο φάρμακο.

Με τον ίδιο τρόπο μας βλέπει και μας αντιμετωπίζει και ο Θεός όταν αμαρτάνουμε. Όχι σαν κατάδικους, αλλά σαν ασθενείς. Όχι σαν ενόχους, αλλά σαν άρρωστα και αγαπητά του παιδιά. Αν το δούμε έτσι, αμέσως αντιλαμβανόμαστε, ότι κανείς μας δεν πρέπει να φοβάται νοσηρά τον Θεό, τον ουράνιο Πατέρα και ιατρό των ψυχών μας. Αλλά αντίθετα, με χαρά να ακολουθούμε τις προτροπές Του, και των ιατρών που Εκείνος έχρισε με το Πνεύμα του το Άγιο, να μας θεραπεύουν.

Αν αντιλαμβανόμαστε έτσι, με το πραγματικό της πρόσωπο την αμαρτία, ΔΕΝ θα κατακρίνουμε και δεν θα μισούμε κανέναν αμαρτάνοντα συνάνθρωπό μας. Θα τον βλέπουμε σαν έναν ασθενή αδελφό μας, που αδυνατεί να τεντώσει σωστά το τόξο του, και να επιτύχει τον ποθούμενο στόχο τού σκοπού της ζωής.

Είπαν για την αμαρτία και την μετάνοια

Μόνη σιγή μεταμέλειαν ου φέρει.
Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής

μτφρ: μόνο η σιωπή δεν δείχνει μεταμέλεια

Πράττε αμεταμέλητα.
Περίανδρος, 668-584 π.Χ., Τύραννος της Κορίνθου και εκ των 7 σοφών

Ου μετανοείν, αλλά προνοείν χρη τον άνδρα τον σοφόν.
Επίχαρμος, 530-440 π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από την Κω

Σιμωνίδης έλεγε μηδέποτε αυτώ μεταμελήσαι σιγήσαντι, φθεγξαμένω δε πολλάκις.
Ιωάννης Στοβαίος, 5ος μ.Χ αιών, Έλληνας συλλέκτης γνωμικών

Εκκλησιαστικά Ρητά
Το πίπτειν ανθρώπινον, το εμμένειν εωσφορικόν, το μετανοείν θείον.
Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, 347-407 μ.Χ., Πατέρας της εκκλησίας

Ουκ εν τω Άδη μετάνοια.

Αμαρτία ομολογουμένη ελάττων γίνεται, χείρων δε μη ομολογουμένη.
Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, 347-407 μ.Χ., Πατέρας της εκκλησίας

Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή…

(Η αρχή του τροπαρίου της Κασσιανής)

Αφορισμοί
Όταν έρχεται ο θάνατος, δεν είναι η τρυφερότητα για την οποία μετανιώνουμε, αλλά η σκληρότητά μας.
George Eliot, 1819-1880, Αγγλίδα συγγραφέας

Έχω γίνει ο θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων,
Robert J. Oppenheimer, 1904-1967, Αμερικανός πυρηνικός φυσικός

(Δάνειο από τις Ινδικές Βέδες, για να εκφράσει τις τύψεις του για την ατομική βόμβα)

Η μεταμέλεια δεν είναι τόσο λύπη για το κακό που κάναμε, όσο φόβος για εκείνο που μπορεί να πάθουμε εξαιτίας του.
Λα Ροσφουκώ, 1613-1680, Γάλλος συγγραφέας

Οι τρέλες για τις οποίες ένας άντρας μετανιώνει στη ζωή του είναι αυτές που δεν έκανε όταν είχε την ευκαιρία.
Helen Rowland, 1875-1950, Αμερικανίδα ευθυμογράφος

Θα ήθελα να είχα πει στον πατέρα μου ότι τον αγαπώ, ακόμα μια φορά πριν πεθάνει.

Ανώνυμος

Γιατί πρέπει πάντα οι μετάνοιες να έρχονται τόσο αργά; Γιατί οι άνθρωποι πάντα ζητάνε συγχώρεση από πτώματα;
David Brin, 1950 -, Αμερικανός συγγραφέας επιστ. φαντασίας

Δεν μετανιώνω για τίποτα, δεν ξανασκέφτομαι τίποτα, απολαμβάνω τα πάντα.
πρίγκηψ Κάρολος-Ιωσήφ της Λιν, 1735-1814, Αυστριακός στρατάρχης

(Je ne regrette rien…)

Η εξομολόγηση δε χρειάζεται όταν αγαπάς τον καρπό του λάθους σου.
Graham Green, 1904-1991, Βρετανός συγγραφέας

Κανείς δεν είναι γέρος, μέχρι ν’ αρχίσει να μετανιώνει αντί να ονειρεύεται.
John Barrymore, 1882-1942, Αμερικανός ηθοποιός

Οι θεοί βλέπουν με ευχαρίστηση τους μετανοημένους αμαρτωλούς.
Theodore Adorno, 1903-1969, Γερμανός φιλόσοφος

Κάθε ανθρώπινο πλάσμα σ’ αυτόν τον κόσμο θα έκανε διαφορετικά πράγματα αν είχε την ευκαιρία να ξαναζήσει.
Jeffrey Archer, Βρετανός συγγραφέας

Για το μόνο πράγμα που μετανιώνω στη ζωή είναι που δεν είμαι κάποιος άλλος.
Γούντυ Άλλεν, 1935-, Αμερικανός ηθοποιός & σκηνοθέτης

Η μετάνοια είναι το τελευταίο αμάρτημα των γυναικών.
Honoré de Balzac, 1799-1850, Γάλλος συγγραφέας

Προτιμώ πολύ περισσότερο να αισθάνομαι μετάνοια παρά να ξέρω πώς να την ορίσω.
Thomas à Kempis, 1380-1471, Γερμανός καθολικός μοναχός

Κινηματογραφικές Ατάκες
Δεν τη χούφτωσες;! Θα το μετανιωωώσεις. Χούφτωσ’ την, χούφτωστ’ την!
Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, 1912-1984, Έλληνας ηθοποιός
στην ταινία "Κάτι Κουρασμένα Παλικάρια" (1967)

Θυμόσοφες Ρήσεις

Επιμελού, κοπίαζε τώρα που είσαι νέος, δια να μη μετανοείς στα ύστερα ματαίως.
Ανώνυμος


Παροιμίες

Αμαρτία εξομολογουμένη ουκ έστι αμαρτία

Καλύτερα να είσαι σίγουρος παρά μετανοιωμένος.(Αγγλική παροιμία)

Για την Προδοσία

Ο μεν δειλός της πατρίδος, ο δε φιλόδοξος της πατρώας ουσίας εστί προδότης.
Σωκράτης, 469-399 π.Χ., Φιλόσοφος

Εκκλησιαστικά Ρητά

Πριν αλέκτωρ φωνήσαι τρις.
κατά Λουκάν κβ'

Αντί του μάννα χολήν.
κατά Ματθαίον κζ'

Η προδοσία απλά φαίνεται ότι ποτέ δεν θριαμβεύει. Ο λόγος είναι ότι όταν θριαμβεύει, κανείς δεν την αποκαλεί προδοσία.
Sir John Harrington, 1561-1612, Άγγλος αυλικός & συγγραφέας

Όποιος μας πρόδωσε, δεν θα μας συγχωρέσει ποτέ για την πράξη του αυτή.
Nicolás Gómez Dávila, 1913-1994, Κολομβιανός συγγραφέας

Για να προδώσεις, πρέπει πρώτα να ανήκεις.
Kim Philby, 1912-1988, Άγγλος διπλωμάτης & σοβιετικός κατάσκοπος

Δεν περνάει ούτε μια μέρα που να μην απατώ τον εαυτό μου.
Altan, 1942-, Ιταλός σκιτσογράφος

Ο οίκτος είναι προδοσία
Ροβεσπιέρος, 1758-1794, Γάλλος πολιτικός

Σε ένα πολιορκημένο φρούριο, η διαφωνία είναι προδοσία.
Ιγνάντιο Λογιόλα, 1491-1556, Ιδρυτής της αδελφότητας των Ιησουϊτών

Όταν προδίνεις κάποιον άλλον, προδίνεις και τον εαυτό σου.
Isaac Bashevis Singer, 1902-1991, Αμερικανοπολωνοεβραίος συγγραφέας

Κανείς δεν την βλέπει σαν συνωμοσία, όταν παίρνει μέρος σ’ αυτήν. Και μετά, γίνεται σκοπός.

Ανώνυμος


Ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να γελάσει δεν είναι απλώς έτοιμος για προδοσία και απάτες, αλλά όλη του η ζωή είναι προδοσία και απάτες.
Thomas Carlyle, 1795-1888, Άγγλος συγγραφέας

Είμαι προδότης για τη Σπάρτη, για τους είλωτες Σπαρτιάτης.
Άρης Αλεξάνδρου, 1922-1978, Έλληνας συγγραφέας

Οι πονηριές και οι προδοσίες οφείλονται αποκλειστικά σε έλλειψη ικανότητας.
Λα Ροσφουκώ, 1613-1680, Γάλλος συγγραφέας

Η προδοσία είναι η μόνη αλήθεια που μένει.
Arthur Miller, 1915-2005, Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας

Αν το κόμμα ισχυρίζεται ότι είμαι προδότης, θα έχει τις πληροφορίες του.
Νίκος Πλουμπίδης, 1902-1953, Στέλεχος ΚΚΕ

Και συ τέκνον Βρούτε;
Ιούλιος Καίσαρ, 101-14 π.Χ., Ρωμαίος στρατηγός & ύπατος
(Τα τελευταία του λόγια…Τα είπε στα ελληνικά)

Οι πραγματικοί φίλοι σού την φέρνουν από μπροστά.
Oscar Wilde, 1854-1900, Ιρλανδός συγγραφέας

Κινηματογραφικές Ατάκες
Προδοσία μεν, αλλά και τρελό κονόμι δεν.
Ο Σωτήρης Μουστάκας στην ταινία «Μπετόβεν και μπουζούκι» (1965)

Είναι φίλοι μας οι Γερμανοί...
Ο ανεπανάληπτος φυσιογνωμικά Δήμος Σταρένιος στο "Οι Γερμανοί Ξανάρχονται" (1948)

Στίχοι
Είμαι ένας δείπνος μυστικός
δίπλα ο Ιούδας κλαίει σκυφτός
και είμαι αδερφός του
Νίκος Παπάζογλου, 1948-2011, Έλληνας τραγουδοποιός

Ο Πέτρος που κοιμόταν στο τσιμέντο
δίχως φόδρα στο σακάκι
κάθε πρωί μου έκανε τράκα μια καλημέρα στα κλεφτά
γιατί τον είχαν για προδότη
Άρης Αλεξάνδρου, 1922-1978, Έλληνας συγγραφέας

Δυστυχισμένε μου λαέ καλέ και αγαπημένε.
Πάντα ευκολόπιστε και πάντα προδομένε.
Διονύσιος Σολωμός, 1797-1857, Εθνικός Ποιητής

Θυμόσοφες Ρήσεις

Δίχως προδότη, κάστρο δεν πατιέται.

Ανώνυμος


Την προδοσία πολλοί ηγάπησαν, τον προδότη ουδείς.

Ανώνυμος


Παροιμία: Παίζει σε διπλό ταμπλό

Πηγή