νηστεία σήμαινε την πλήρη αποχή από τροφές και ποτά, δηλαδή ασιτία και ατροφία.
Η λέξη νηστεία είναι σύνθετη και προέρχεται από το αρνητικό μόριο νη και το ρήμα εσθίω, που είναι άλλος τρόπος του έσθω και του έδω που σημαίνει τρώγω. Νήστις – η πρώτη λέξη που δημιουργήθηκε – σημαίνει αυτός που δεν εσθίει, που δεν τρώει. Από την λέξη αυτή στη συνέχεια προήλθε το ρήμα νηστεύω και το αφηρημένο ουσιαστικό νηστεία, που αρχικά σήμαινε την πλήρη αποχή από τροφές και ποτά, δηλαδή την ασιτία και ατροφία.
Αργότερα, με την αύξηση της χρονικής διάρκειας και την προοδευτική διαμόρφωση του θεσμού της νηστείας, νηστεία δεν σήμαινε μόνο την πλήρη αποχή από στερεές ή υγρές τροφές, αλλά και την μερική αποχή, την αποχή δηλαδή από ορισμένες τροφές και την λήψη άλλων, συγκεκριμένων τροφών. Έτσι έχουμε την διάκριση σε νηστίσιμες και αρτυμένες ή αρτύσιμες τροφές.
Νηστίσιμες τροφές θεωρούνται το ψωμί, τα λαχανικά, οι καρποί και μάλιστα οι ξηροί, οι ελιές και άλλα, ενώ αρτύσιμα θεωρούνται το κρέας, το ψάρι, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά και τα διάφορα φαγητά που μαγειρεύουμε με την χρήση ελαίου ή βουτύρου ή κρασιού (Όταν δεν τρώμε λάδι, δεν πίνουμε και κρασί).
Σύμφωνα με την χριστιανική ορθόδοξη εκκλησία οι περίοδοι νηστείας είναι:
ΝΗΣΤΕΙΑ–ΞΗΡΟΦΑΓΙΑ (Δεν καταλύεται ούτε λάδι, ούτε οίνος)
• Τετάρτη και Παρασκευή, εκτός αν υπάρχει κατάλυση*
• Χριστούγεννα, 15/11 έως 24/12. Γίνεται κατάλυση ιχθύος από 15/11 έως 17/12 (εκτός Τετάρτης και Παρασκευής)
• Μ. Τεσσαρακοστή, η οποία αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και συνεχίζεται κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα
• Μέγα Σάββατο, είναι το μοναδικό Σάββατο του έτους που τρώμε αλάδωτο φαγητό.
• Των Αγίων Αποστόλων, αρχίζει από την Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγ. Πάντων μέχρι και 28 Ιουνίου. Γίνεται κατάλυση ιχθύος εκτός Τετάρτης και Παρασκευής.
• Της Παναγίας (Δεκαπενταύγουστος), από 01/8 έως 15/8
• Του Τιμίου Σταυρού, 14/9
• Του Τιμίου Προδρόμου, 29/8
• Παραμονής Θεοφανείων, 5/1
(*)ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΙΧΘΥΟΣ
• 7/1, Σύναξη Αγ. Ιωάννη Προδρόμου
• 2/2, Υπαπαντή Σωτήρος
• 25/3, Ευαγγελισμός Θεοτόκου
• Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής
• Τετάρτη Αποδόσεως του Πάσχα
• 24/6, Γέννηση Αγ. Ιωάννου Προδρόμου
• 29/6, Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου
• 6/8, Μεταμόρφωση του Σωτήρος
• 15/8, Κοίμηση της Θεοτόκου
• 8/9, Γενέθλιο Υπεραγίας Θεοτόκου
• 14/11, Αγίου Φιλίππου Αποστόλου
• 21/11, Εισόδια Θεοτόκου
(*)ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΥ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΝΗΣΤΕΙΑΣ
• ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ, κατά τις 11,16,17,18,20,22,25,27,30
• ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ, κατά τις 8,10,11,17,24
• ΜΑΡΤΙΟΣ, κατά τις 9,26
• ΑΠΡΙΛΙΟΣ, κατά τις 23,25,30
• ΜΑΪΟΣ, κατά τις 2,8,15,21,25
• ΙΟΥΝΙΟΣ, κατά τις 8,11,30
• ΙΟΥΛΙΟΣ, κατά τις 1,2,17,20,22,25,26,27
• ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ, κατά τις 31
• ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ, κατά τις 1,6,9,13,20,23,26
• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ, κατά τις 6,18,23,26,28
• ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ, κατά τις 1,8,12,13,16,25,30
• ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ, κατά τις 4,5,6,9,12,15,17,20
(*)ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΓΕΝΙΚΗ (ΣΕ ΟΛΑ)
• 25/12 – 4/1 και στις 6/1 (Δωδεκαήμερο)
• Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και την Κυριακή του Ασώτου
• Εβδομάδα της Τυροφάγου, εκτός κρέατος
• Εβδομάδα της Διακαινησίμου (μετά το Πάσχα μέχρι και την Κυριακή του Θωμά)
• Εβδομάδα του Αγίου Πνεύματος (μετά την Πεντηκοστή)
Επίσης νηστεία μπορεί να γίνει στις ακόλουθες περιπτώσεις:
• Λόγω εκτάκτων περιστάσεων: Η απειλή πολέμου, ο φόβος σεισμού, η ανομβρία, κάποια φοβερή επιδημία ή αρρώστια, οι κατακλυσμοί και άλλες έκτακτες κοινές συμφορές, συχνά οδήγησαν – και οδηγούν και σήμερα - την Εκκλησία στην απόφαση να καλέσει τον λαό σε μετάνοια, προσευχή και νηστεία, προκειμένου με συντριβή και ταπείνωση όλοι μαζί οι πιστοί να ζητήσουν το έλεος και την σωστική παρέμβαση του Θεού. Τέτοιες νηστείες αποφασίζει είτε η Σύνοδος, είτε ο Επίσκοπος για την εκκλησιαστική επαρχία του.
• Η νηστεία που επιβάλλει ο Πνευματικός ως επιτίμιο: Πολλές φορές ο Πνευματικός επιβάλλει νηστεία σε κάποιον εξομολογούμενο. Ο σκοπός του επιτιμίου αυτού είναι καθαρά παιδαγωγικός και θεραπευτικός και αποσκοπεί στην απελευθέρωση του πιστού από την κυριαρχία διαφόρων παθών και στην σταθεροποίησή του στη χριστιανική ζωή.
• Όταν το κάνουμε τάμα ή το κρίνουμε ωφέλιμο πνευματικά.
• Η νηστεία πριν από την συμμετοχή μας στα θεία Μυστήρια: Νηστεία προηγείτο πάντοτε πριν του μυστηρίου του Βαπτίσματος και του μυστηρίου του Χρίσματος που ακολουθούσε. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα Μυστήρια της Εκκλησίας (Εξομολόγησης, Ευχέλαιο, Γάμος, Ιεροσύνη (χειροτονία), Θεία Μετάληψη).
Αργότερα, με την αύξηση της χρονικής διάρκειας και την προοδευτική διαμόρφωση του θεσμού της νηστείας, νηστεία δεν σήμαινε μόνο την πλήρη αποχή από στερεές ή υγρές τροφές, αλλά και την μερική αποχή, την αποχή δηλαδή από ορισμένες τροφές και την λήψη άλλων, συγκεκριμένων τροφών. Έτσι έχουμε την διάκριση σε νηστίσιμες και αρτυμένες ή αρτύσιμες τροφές.
Νηστίσιμες τροφές θεωρούνται το ψωμί, τα λαχανικά, οι καρποί και μάλιστα οι ξηροί, οι ελιές και άλλα, ενώ αρτύσιμα θεωρούνται το κρέας, το ψάρι, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά και τα διάφορα φαγητά που μαγειρεύουμε με την χρήση ελαίου ή βουτύρου ή κρασιού (Όταν δεν τρώμε λάδι, δεν πίνουμε και κρασί).
Σύμφωνα με την χριστιανική ορθόδοξη εκκλησία οι περίοδοι νηστείας είναι:
ΝΗΣΤΕΙΑ–ΞΗΡΟΦΑΓΙΑ (Δεν καταλύεται ούτε λάδι, ούτε οίνος)
• Τετάρτη και Παρασκευή, εκτός αν υπάρχει κατάλυση*
• Χριστούγεννα, 15/11 έως 24/12. Γίνεται κατάλυση ιχθύος από 15/11 έως 17/12 (εκτός Τετάρτης και Παρασκευής)
• Μ. Τεσσαρακοστή, η οποία αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και συνεχίζεται κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα
• Μέγα Σάββατο, είναι το μοναδικό Σάββατο του έτους που τρώμε αλάδωτο φαγητό.
• Των Αγίων Αποστόλων, αρχίζει από την Δευτέρα μετά την Κυριακή των Αγ. Πάντων μέχρι και 28 Ιουνίου. Γίνεται κατάλυση ιχθύος εκτός Τετάρτης και Παρασκευής.
• Της Παναγίας (Δεκαπενταύγουστος), από 01/8 έως 15/8
• Του Τιμίου Σταυρού, 14/9
• Του Τιμίου Προδρόμου, 29/8
• Παραμονής Θεοφανείων, 5/1
(*)ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΙΧΘΥΟΣ
• 7/1, Σύναξη Αγ. Ιωάννη Προδρόμου
• 2/2, Υπαπαντή Σωτήρος
• 25/3, Ευαγγελισμός Θεοτόκου
• Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής
• Τετάρτη Αποδόσεως του Πάσχα
• 24/6, Γέννηση Αγ. Ιωάννου Προδρόμου
• 29/6, Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου
• 6/8, Μεταμόρφωση του Σωτήρος
• 15/8, Κοίμηση της Θεοτόκου
• 8/9, Γενέθλιο Υπεραγίας Θεοτόκου
• 14/11, Αγίου Φιλίππου Αποστόλου
• 21/11, Εισόδια Θεοτόκου
(*)ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΟΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΥ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΝΗΣΤΕΙΑΣ
• ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ, κατά τις 11,16,17,18,20,22,25,27,30
• ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ, κατά τις 8,10,11,17,24
• ΜΑΡΤΙΟΣ, κατά τις 9,26
• ΑΠΡΙΛΙΟΣ, κατά τις 23,25,30
• ΜΑΪΟΣ, κατά τις 2,8,15,21,25
• ΙΟΥΝΙΟΣ, κατά τις 8,11,30
• ΙΟΥΛΙΟΣ, κατά τις 1,2,17,20,22,25,26,27
• ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ, κατά τις 31
• ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ, κατά τις 1,6,9,13,20,23,26
• ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ, κατά τις 6,18,23,26,28
• ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ, κατά τις 1,8,12,13,16,25,30
• ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ, κατά τις 4,5,6,9,12,15,17,20
(*)ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΓΕΝΙΚΗ (ΣΕ ΟΛΑ)
• 25/12 – 4/1 και στις 6/1 (Δωδεκαήμερο)
• Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και την Κυριακή του Ασώτου
• Εβδομάδα της Τυροφάγου, εκτός κρέατος
• Εβδομάδα της Διακαινησίμου (μετά το Πάσχα μέχρι και την Κυριακή του Θωμά)
• Εβδομάδα του Αγίου Πνεύματος (μετά την Πεντηκοστή)
Επίσης νηστεία μπορεί να γίνει στις ακόλουθες περιπτώσεις:
• Λόγω εκτάκτων περιστάσεων: Η απειλή πολέμου, ο φόβος σεισμού, η ανομβρία, κάποια φοβερή επιδημία ή αρρώστια, οι κατακλυσμοί και άλλες έκτακτες κοινές συμφορές, συχνά οδήγησαν – και οδηγούν και σήμερα - την Εκκλησία στην απόφαση να καλέσει τον λαό σε μετάνοια, προσευχή και νηστεία, προκειμένου με συντριβή και ταπείνωση όλοι μαζί οι πιστοί να ζητήσουν το έλεος και την σωστική παρέμβαση του Θεού. Τέτοιες νηστείες αποφασίζει είτε η Σύνοδος, είτε ο Επίσκοπος για την εκκλησιαστική επαρχία του.
• Η νηστεία που επιβάλλει ο Πνευματικός ως επιτίμιο: Πολλές φορές ο Πνευματικός επιβάλλει νηστεία σε κάποιον εξομολογούμενο. Ο σκοπός του επιτιμίου αυτού είναι καθαρά παιδαγωγικός και θεραπευτικός και αποσκοπεί στην απελευθέρωση του πιστού από την κυριαρχία διαφόρων παθών και στην σταθεροποίησή του στη χριστιανική ζωή.
• Όταν το κάνουμε τάμα ή το κρίνουμε ωφέλιμο πνευματικά.
• Η νηστεία πριν από την συμμετοχή μας στα θεία Μυστήρια: Νηστεία προηγείτο πάντοτε πριν του μυστηρίου του Βαπτίσματος και του μυστηρίου του Χρίσματος που ακολουθούσε. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα Μυστήρια της Εκκλησίας (Εξομολόγησης, Ευχέλαιο, Γάμος, Ιεροσύνη (χειροτονία), Θεία Μετάληψη).
Απλά μας ενδιαφέρει να ακούγονται όλες οι απόψεις χωρίς λογοκρισία.
Τα Μπουλούκια
Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.