Τη φράση «κακόμοιρη Ελλάδα…», μουρμούριζε στον επιθανάτιο ρόγχο του ο λόρδος Μπάιρον. Πόσοι, αλήθεια, από τους «καρεκλοπόδαρους» επίσημους της σημερινής Ελλάδας, καθώς με
πομπώδες ύφος και οίηση παρακολουθούσαν πρόσφατα την καθιερωμένη παρέλαση της 25ης Μαρτίου, στημένοι μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη στην πλατεία Συντάγματος, θυμήθηκαν αυτήν τη μεγάλη φυσιογνωμία του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων; Τον λόρδο Βύρωνα, όπως πρόφεραν το όνομά του οι Έλληνες τότε. Μια ποιητική και μαζί πολιτική μεγαλοφυΐα, ένας δημιουργός θεωρητικός και μαζί πρακτικός.
Η λήθη είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των νεοελλήνων. Η δίνη της καθημερινότητας σε συνδυασμό με ένα σύστημα ζωής που παγιδεύει την ιστορική μνήμη, δεν επιτρέπει την προβολή της αλήθειας που σχετίζεται με τη συμβολή κάποιων μεγάλων μορφών στη διαμόρφωση της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας.
Δεν ξέρω, τι χρωστάει το Μεσολόγγι στον Μπάιρον ή ο Μπάιρον στο Μεσολόγγι! Διότι είναι δύσκολο να πει κανείς με βεβαιότητα, αν ο Μπάιρον χάρισε στο Μεσολόγγι την ιστορική του αθανασία ή αν το Μεσολόγγι άνοιξε τη θύρα της αιωνιότητας στον Μπάιρον. Το βέβαιο πάντως, είναι ότι και τα δύο αυτά ηθικά και πνευματικά μεγέθη θα έμεναν στο προσκήνιο της ιστορίας, έστω κι αν δεν είχαν τόσο αρμονικά και συγχρόνως τραγικά συναντηθεί. Η συνάντηση, όμως αυτή ήταν ένας αρμονικός συνδυασμός Ξίφους και Πνεύματος και έδωσε στον μεν τον ατρόμητο ποιητή λόρδο Βύρωνα που «η ανδρεία του δεν είχε όρια» και «που –θα σημειώσει ο Γκάμπα– επιζητούσε άπληστα τους κινδύνους της μάχης», διάσταση μυθική, στη δε ιερή Πόλη εύρος μεγαλείου, που το σέβονται οι αιώνες. Όπως, τώρα, δεν μπορεί να ξεχωρίσει κανείς από την επανάσταση του 1821 τους ασύγκριτους ερμηνευτές της Σολωμό και Κάλβο, έτσι δεν είναι δυνατό να φαντασθεί κανείς το Μεσολόγγι χωρίς τον Βύρωνα.
Ο νόστος προς τη Γη των Ελλήνων, η θεϊκή φωτιά του πόθου να τη γνωρίσει και να φιλήσει το χώμα της, ο θυμός και ο πόνος για τη σκλαβιά της θα τον οδηγήσουν στην αμετάθετη απόφασή του: «Η χώρα του τιμημένου θανάτου είναι εδώ. Εμπρός, στη μάχη, και έβγαλε εκεί την ύστερη πνοή του»!
Η χώρα, πράγματι, του τιμημένου θανάτου του Μπάιρον ήταν το πολιορκημένο Μεσολόγγι. Εκεί, στο θέατρο του τιτάνιου αγώνα της ελληνικής ελευθερίας, άφησε την ύστερη πνοή του, στις 19 Απριλίου 1824. Δευτέρα της Διακαινησίμου, το μεγάλο του πνεύμα, αδελφωμένο με των αρχαίων Ελλήνων και των συγχρόνων μαρτύρων της ελευθερίας και του πνεύματος. Εκεί την προτεραία του θανάτου του, πράο δειλινό του Πάσχα, θα πει στον ιατρό Μίλιγκεν ο θνήσκων ποιητής: «δεν θρηνώ που θα χάσω τη ζωή μου. Για να τερματίσω την κουρασμένη μου ύπαρξη ήρθα στην Ελλάδα. Τον πλούτο μου, τις ικανότητές μου αφιέρωσα στην υπόθεσή της. Μια παράκληση: μην αφήσετε να κομματιαστεί το σώμα μου ή να σταλεί στην Αγγλία»! Το επόμενο δειλινό, ο θάνατος κτύπησε την πόρτα της ύπαρξής του. Σε ηλικία 36 ετών πεθαίνει ο λόρδος Βύρων, για να συνθέσει έτσι ο μεγάλος αυτός Άγγλος και ελληνολάτρης ποιητής το πλέον άρτιο κατόρθωμά του και ν’ ανέβει συγχρόνως στον ακήρατο κόσμο της ιδέας.
Ο ποιητής έφυγε ευχαριστημένος. Πνευματικά και ηθικά ώριμος έβλεπε πως από ένα φρικώδες ελληνικό «τώρα» ξεπηδάει μια λάμψη αιωνιότητας, ένα φως ελευθερίας που γλυκύτατο και ιλαρότατο εισέρχεται έως τα καταχθόνια της πολυαίωνης δουλείας.
Γιγάντια καταιγίδα είχε ξεσπάσει στο Μεσολόγγι, προμήνυμα του θανάτου του αγνού φιλέλληνα. Όπως οι αστραπές αυλάκωναν τον ορίζοντα, έτσι διαδιδόταν η είδηση. Το Μεσολόγγι τυλιγόταν σ’ ένα βουβό θρήνο. Η επαναστατημένη Ελλάδα έχανε τον πραγματοποιό και σημαιοφόρο της ελευθερίας της. Στο δε Λονδίνο και στις άλλες ευρωπαϊκές πόλεις σεισμό προκάλεσε η είδηση του θανάτου του Μπάιρον, που άρχισε να πυρακτώνει το φιλελληνισμό. Όλη η γη της Ελλάδας έγινε ο τάφος του. Και ο θρήνος των Ελλήνων αβάσταχτος.
«Αυτός του οποίου τον θάνατο απαρηγόρητα κλαίομεν –θα πει στον επικήδειό του ο Σπ. Τρικούπης– είναι ο άνθρωπος ο οποίος στο είδος του έδωκε το όνομά του εις τον αιώνα μας».
Η ευρυχωρία του πνεύματός του και το ύψος της φαντασίας του, δεν τον άφησαν να πατήσει τα λαμπρά, πλην κοινά, ίχνη της φιλολογικής των παλιών δόξας. Έπιασε νέο δρόμο, δρόμο τον οποίο η γεροντική πρόληψη προσπάθησε να τον κλείσει στην Ευρώπη, αλλά όσο ζουν τα συγγράμματά του, θέλει μείνει πάντοτε ο δρόμος αυτός ανοιχτός, επειδή είναι δρόμος αληθινής δόξας.
Ο λόρδος Βύρων ήταν ο Μεσσίας της σκλαβωμένης τότε Ελλάδας. Μαζί με τους γλυκύτερους καρπούς του πνεύματός του της έδωσε και τη ζωή του για να θεμελιώσει την ελευθερίας της. Ο τιτάν της Τέχνης και της Πράξεως έκλεισε στην Ελλάδα τα μάτια του. Η θύρα της αιωνιότητας είχε ανοίξει…
Έγραφε ο μεγάλος φιλέλληνας: «Ωραία Ελλάδα! Θλιβερό λείψανο ενός αφανισμένου μεγαλείου. Αθάνατη, κι ας μην υπάρχεις πια. Κατάχαμα πεσμένη, αλλά μεγάλη. Ποιος θα συνάξει κάτω από τη σημαία σου τα διασκορπισμένα παιδιά σου; Ήταν αλλιώτικα τα παιδιά σου, που κάποτε –πολεμιστές χωρίς ελπίδα– αψηφώντας τη μοίρα περίμεναν το θάνατο στις έρημες Θερμοπύλες…». Για να τονίσει σ’ άλλο του κείμενο: «Ήρθα εδώ όχι για να κυνηγήσω περιπέτειες, αλλά για να βοηθήσω στην αναγέννηση ενός λαού, που ακόμα και στο σημερινό ξεπεσμό του, σου κάνει τιμή να είσαι φίλος του. Η φτώχια είναι βασανιστική, αλλά πρέπει ίσως να την προτιμάμε από τις ηλίθιες διασκεδάσεις των τάξεων, που λέγονται ανώτερες και που δεν έχουν κρίση, ούτε καρδιά. Είμαι ευτυχισμένος που γλίτωσα από το περιβάλλον αυτό…».
Πόσοι Έλληνες μπορούν να ισχυριστούν ότι αγάπησαν την Ελλάδα, όσο ο λόρδος Μπάιρον; Αλήθεια, μπορούμε;…
Απλά μας ενδιαφέρει να ακούγονται όλες οι απόψεις χωρίς λογοκρισία.
Τα Μπουλούκια
Η παρούσα αρθρογραφία έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα. Ο αναγνώστης οφείλει να διασταυρώνει τις πληροφορίες για θέματα που τον ενδιαφέρουν. Τα κείμενα βασίζονται σε υλικό από Ελληνικές και ξενόγλωσσες δημοσιεύσεις, οι οποίες αναφέρονται στο μέτρο του δυνατού. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.